Tien tips om beter te luisteren.

Lizet Bakker
11 december 2018

Laten we beginnen met het schetsen van een scenario waarin niet wordt geluisterd. Stel je voor: je zit bij de diëtist voor een evaluatie. Je hebt al veel kwaaltjes gehad, maar de darmklachten zijn het hardnekkigst. Tijdens jullie gesprek leg je uit dat je nog steeds veel pijn hebt. Op een schaal van 1 tot 10 is het vandaag het maximale. Je bent voorzichtig in de stoel gaan zitten, omdat je elke beweging voelt in je darmen. Het lijkt alsof ze ieder moment kunnen exploderen. Gelukkig doen ze dat niet. De diëtist reageert niet op jouw klachten en besluit jouw voedingsdagboek door te nemen. Iets wat al eerder is gedaan door haar collega, maar zij heeft er nog niet naar gekeken. Ze heeft geen aandacht voor jouw verhaal! Tja, dit is verre van een fijn gesprek! 

Echt naar elkaar luisteren is een kunst. In dit artikel geef ik jou:

Je hebt ongetwijfeld behoefte aan een luisterend oor op momenten dat je het even niet meer trekt en stoom moet afblazen. Daarvoor reken je dan op je partner, vrienden, collega’s, enzovoort. Ook in kleine situaties is het fijn als er goed naar je geluisterd wordt. Aan de kassa in de supermarkt scheelt het als het dienstdoende meisje niet zit te beppen met haar collega’s. En bij de kapper is het fijn als je tijdig wordt opgemerkt en geholpen.

Hoe vaak komt het voor dat een ander even naar jou luistert, maar dan ook ècht luistert?

Bijna niets voelt fijner dan op het juiste moment echt gehoord te worden door anderen. Dat ze reageren met de juiste woorden of gebaren. Het is te vergelijken met het lezen van een boek of het luisteren naar een lied waarvan je denkt: ‘dit is speciaal voor mij geschreven!’ De woorden dringen rechtstreeks je hart binnen en lijken je helemaal te vullen. En dat is een ontzettend waardevol en krachtig gevoel.

Het is een bevestiging van het feit dat jij ertoe doet. Het maakt dat jij je veilig voelt bij degenen die naar je luisteren. En het laat zien dat ze jou begrijpen en belangrijk vinden. Het is fijn om gehoord te worden, maar het is ook belangrijk dat je zelf naar anderen blijft luisteren. Of je nu voor mensen of met mensen werkt: oprechte aandacht voor de ander is iets dat iedereen kan ontwikkelen. Hoe? Onder andere met de volgende tips!

Vijf tips om te luisteren vanuit je hart


Deze tips gaan niet zozeer om techniek. Ze zeggen meer over jou! Wie ben jij en hoe ga met andere mensen om?

Luisteren gaat over belangstelling hebben in een ander. Niet omdat het moet, maar omdat je oprecht nieuwsgierig bent en een connectie wilt maken.

1. Maak oogcontact

Luister door een ander in de ogen te kijken. Iemands ogen geven al aanwijzingen over hoe diegene zich voelt. Ogen kunnen sprankelen, bedroefd staan of glimmen van blijdschap. We hebben fijngeknepen ogen als we boos zijn of ons gefrustreerd voelen, hangende oogleden als we moe zijn.

Veel van onze communicatie gebeurt met ons lichaam. Denk naast de ogen bijvoorbeeld ook aan de houding, het gevoel van een handdruk, of het geluid van de ademhaling. Besteed tijdens een gesprek bewust aandacht aan deze non-verbale manieren van communiceren. En wees daarbij niet bang om iemand voor langere tijd in de ogen te kijken.

2. Blijf bij jezelf

Dit klinkt misschien als een vreemde tip. Want als je constant bij jezelf blijft dan kun je toch helemaal niet goed naar een ander luisteren? Of misschien toch wel?

Luisteren is dichtbij je eigen wijsheid blijven, terwijl je jezelf ook emotioneel afstemt op de ander.

Er zit een verschil in aanhoren wat iemand te vertellen heeft en daar oppervlakkig op reageren en daadwerkelijk openstaan voor andermans woorden, deze laten binnenkomen en er vervolgens op empathische wijze op reageren. Stel je hart open voor andermans verhaal, net als bij dat boek of dat lied. Alleen betrek je het nu niet op jezelf

3. Toon oprechte interesse vanuit je hart

Het gesprek dat je voert met je collega, vriend, partner, buurvrouw of volslagen onbekende: waarom heb je dat gesprek eigenlijk?

Als je een gesprek met iemand voert, zorg dan dat je dat doet omdat je het wil. Niet omdat je denkt dat het zo hoort, of omdat je je verplicht voelt. Want dan zul je nooit echt luisteren. De mooiste gesprekken heb je als alle deelnemers volop aanwezig zijn met hun hart en dit openstellen voor andermans belevingswereld. Zodra een hart zich voor een dialoog afsluit, dan is dat meteen voelbaar

Wist je dat hartenergie 60 keer sterker is dan de energie die de hersenen uitstralen?

Daarom is het zo belangrijk om je hart te openen, voor jezelf en voor de ander. Met je hersenen alleen kom je er niet. Je brein is zonder twijfel bijzonder wijs, maar het hart straalt veel meer energie uit. En geloof mij maar: die energie wordt door jouw gesprekspartner opgepikt en gemist als jij ervoor kiest om een dialoog niet met je hart aan te gaan.

Wist je dat de signalen van jouw hart de hersenfuncties van anderen beïnvloeden?

Jij kunt het verschil maken in ieder gesprek door je hart centraal te stellen. Heb je geen idee hoe je je hart precies moet openen, concentreer je dan op je ademhaling. Beeld je in dat je luchtstroom direct naar je hart toe gaat. Als een ballon wordt je hart hierdoor groter en sterker. En een groot hart straalt des te meer liefde uit.

Geïnteresseerd in andere effectieve oefeningen voor het hart? Klik hier!

4. Wees je bewust van je innerlijke ruis en gedachten

Complete stilte in je hoofd, ken je dat? Helemaal geen gedachten die voorbij flitsen, zoals:
‘Oh, ik moet zo meteen niet vergeten ook yoghurt en bananen te kopen.’
‘Ik krijg geloof ik een whatsappje binnen.’
‘Wat een lelijke trui heeft die vent aan!’

Onze hersenen staan continu aan. Op elk moment komen er letterlijk tientallen willekeurige gedachten voorbij. Het is daarom nooit helemaal stil in ons hoofd. Is dat erg? Nee!

Zo’n onrustig hoofd is soms best lastig, maar je kunt er niets tegen doen. De enige belangrijke vraag is dan ook: wat doe je met al die gedachten? Laat je je helemaal meevoeren door de stroom en leidt het boodschappenlijstje naar de kinderen op school, die je vervolgens doen denken aan je moeder die je nodig eens moet opzoeken, waarna je je meteen realiseert dat de hond ook nog naar de dierenarts moet?

Op deze manier ben je voor je het weet minutenlang in gedachten verzonken geraakt en ben je niet meer bij het gesprek. Pak dan de draad maar weer eens op: niet zo gemakkelijk als je zo lang niet geluisterd hebt.

Gedachten zijn er. Je hoeft ze niet te ontkennen, maar je hoeft er ook niet in mee te gaan. Blijf aanwezig in het gesprek. Richt je concentratie op het hier en nu en negeer de innerlijke ruis. 

Een ideaal middel waarmee je kunt leren om je gedachtestroom naar de achtergrond te drukken is meditatie!

5. Wees ‘open minded’

Het is zo gemakkelijk om te denken dat je precies weet wat de ander gaat zeggen. Je partner ken je namelijk al jaren, en je collega’s en vrienden misschien ook.

open mind

Je weet ondertussen echt wel dat die ene collega graag klaagt over haar schoonmoeder, zodat je eigenlijk al niet meer luistert. Je kent haar mening, haar gedachten en gevoelens. En je hebt zelf ook een schoonmoeder die je niet al te prettig vind, dus je begrijpt het wel. Maar elke keer datzelfde riedeltje wordt op den duur wel vervelend. Maar ja, het voordeel is wel dat als zij weer begint jij inmiddels in gedachten het dossier van morgen kunt doornemen. Je kent dit gesprek toch al van buiten. Of niet?

Ieder mens verandert, ieder mens ontwikkelt zich. Houdt er dus altijd rekening mee dat die collega je op een dag ineens kan verrassen met een totaal nieuw gesprek. Misschien was die schoonmoeder slechts een fase waar ze even doorheen moest. En het kan natuurlijk ook zijn dat je alleen maar denkt dat je elke keer hetzelfde moet aanhoren, terwijl dat eigenlijk helemaal niet zo is. Stel je open voor andere mogelijkheden!

Vijf praktische tips voor een goed gesprek


De eerste vijf tips hadden betrekking op innerlijke betrokkenheid. Nu volgen er vijf praktisch toepasbare tips waarmee je je betrokkenheid kunt laten zien aan de buitenwereld. Het zijn manieren waarop je mensen op hun gemak kunt stellen en kunt laten weten wat ze van jou als gesprekspartner kunnen verwachten. Een paar punten waar je in elke dialoog actief op moet letten:

  • Je houding: houd deze open, in plaats van gesloten.
  • Maak op de juiste momenten bevestigende geluidjes ten teken dat je er nog helemaal bij bent.
  • Wees af en toe stil om de spreker voldoende ruimte te geven en jezelf de kans om het gezegde goed te absorberen.
  • Stel relevante vragen.

 1. Ga bewust om met afleiding

Onze omgeving is een en al afleiding. En net als de ruis in onze hersenen kunnen we daar niets aan veranderen. Dus breng voor jezelf in kaart hoe je precies met afleiding omgaat. Stel je voor: je werkt aan een belangrijk project waarvan de puntjes nog op de i gezet moeten worden. Het eindrapport moet om 17.00 de deur uit. Om 16.00 komt je collega binnenlopen. Ze voelt zich ellendig omdat jullie manager net een rotopmerking heeft gemaakt. Je probeert naar haar te luisteren, want je mag haar graag.  Maar ondertussen hoor je vooral de klok doortikken.

Als jij met je gedachten bij iets anders bent, kun je nooit oprecht luisteren!

Dus kies bewust voor het luisteren naar een ander of zeg vooraf eerlijk dat je nu even geen tijd of zin hebt in een gesprek. Geef een ander altijd de aandacht die hij of zij verdient en bied deze niet aan op momenten dat je je aandacht ergens anders voor nodig hebt.

Nog een voorbeeld: je bent op een feestje en hebt een gesprek aangeknoopt met een vriendin van jouw vriendin, degene die het feestje geeft. Je kent haar niet zo goed, maar al pratende blijken jullie goed met elkaar overweg te kunnen. Plotseling zie je vanuit je ooghoek ineens die leuke oud-collega voorbijkomen, die je al heel lang niet gesproken hebt. Wat doe je?

Luisteren in een ruimte vol met mensen? Kijk vooral niet rond op zoek naar een interessantere gesprekspartner. 

2. Stel open vragen

Door het uitsluitend stellen van open vragen laat je niet alleen merken dat je echt geïnteresseerd bent, het is ook de manier om een gesprek op gang te houden. Via een open vraag zorg je ervoor dat de ‘verteller’ in het gesprek echt zijn of haar verhaal kan delen. En misschien kun je het gesprek ook nog een onverwachte wending geven en verrassende dingen te weten komen.

Open vragen zijn vragen waarop veel verschillende soorten antwoorden mogelijk zijn. Je geeft je gesprekspartner volledige vrijheid in de keuze hoe hij of zij erop in wil spelen. Dit in tegenstelling tot gesloten vragen, die alleen maar beantwoord kunnen worden met een simpel ‘ja’ of ‘nee’.

Let bij het stellen van vragen er ook op dat je de ander geen woorden in de mond legt. Als je bijvoorbeeld vraagt ‘oh, je bedoelt dat je ook zo vervelend vindt dat het zwembad sluit, toch?!’ dwing je de ander praktisch om jouw eigen mening te bevestigen.

3. Respecteer andermans antwoorden

Dat brengt ons bij tip nummer drie: ga in een gesprek niet alleen maar uit van je eigen ervaringen, ideeën of overtuigingen. Vertel niet simpelweg wat jij allemaal hebt meegemaakt, en wat je daar allemaal van vindt. In ieder goed gesprek is daar uiteraard tijd en ruimte voor, maar spreek niet continue over jezelf.  Als je naar andere verhalen luistert is het beter om je eigen verhaal te gebruiken om te sympathiseren met de mensen om je heen, door bijvoorbeeld kort aan te geven dat je snapt wat er bedoeld wordt, of dat je je iets goed kunt voorstellen. Zo onderbreek je iemand niet met persoonlijke details, maar kun je eventueel later jouw verhaal delen.

4. Neem een open houding aan

Een actieve luisterhouding, wat is dat precies? Er zijn veel antwoorden mogelijk op die vraag. Zelf ben ik in ieder geval van mening dat een geforceerde houding door een ander kan worden gevoeld en dus opgevat als een teken van desinteresse. Het aannemen van een actieve luisterhouding begint bij echt willen communiceren.

Een paar punten om op te letten:

  • Jezelf richten naar degene die aan het woord is
  • Zitten of staan in een ontspannen houding, niet ineengezakt en niet met je armen over elkaar
  • Voeten stevig op de grond houden
  • Oogcontact met de spreker maken
  • Af en toe (en op de juiste momenten!) knikken
  • Als je naast iemand zit en je benen gekruist, kruis ze naar je gesprekspartner toe, zodat je lichaam automatisch naar hem of haar toedraait.

5. Onthoud wat de ander zegt

Stel, iemand zegt tegen je: ‘gistermiddag moest ik naar de dokter, omdat ik al weken last heb van braken en diarree’. Vervolgens gaat het twee minuten lang over wat er precies aan de hand is. En dan sluit jij het gesprek af met de vraag: ‘moet je dan niet keer naar de dokter toe?’ Auw…!

Misschien heb je een dergelijke situatie wel eens meegemaakt, als spreker of als luisteraar. Hoe vaak heb jij het gevoel dat de ander niet luistert omdat hij of zij een vraag stelt waarop je zelf allang het antwoord hebt gegeven, of dat je iets totaal irrelevants terugkrijgt?

En dat waren ze: 10 tips om beter te leren luisteren en de allerbeste gesprekspartner te worden.

En vergeet niet: je hoeft niet te stoppen met het vertellen van jouw verhalen! Geef anderen ook de kans om hun luistervaardigheid te verbeteren ;-).