Het effect van oogcontact tijdens coaching of teambuilding

Oogcontact kan prettig zijn, maar soms ook ongemakkelijk aangezien je een stukje van je ziel laat zien. In coaching en teambuilding wordt er nauwelijks aandacht besteed aan oogcontact, terwijl hier naar mijn mening juist winst te halen valt. Om bijvoorbeeld een team meer met elkaar te verbinden, of om een persoon meer zelfinzicht te geven. Daarom dit artikel over oogcontact, wat het precies is en wat het kan betekenen, waarom het belangrijk is en hoe het toegepast kan worden tijdens een teambuilding of bij een coach.

In diverse trainingen en workshops alsook in het dagelijkse leven heb ik  meerdere malen met oogcontact mogen experimenteren. Graag neem ik je mee naar een van deze momenten.

“Onze ogen zijn er om connectie te maken”

“Het was tijdens een workshop. Alle deelnemers mochten rondlopen, totdat het signaal kwam om stil te blijven staan. Vervolgens kregen de deelnemers de opdracht om de persoon die het dichtst bij je stond, in de ogen aan te kijken, en daarbij te zeggen ‘Als ik in jouw ogen kijken dan voel ik me…’. Dit was best spannend om te doen! Blijven staan, elkaar in de ogen kijken, op dat moment nog wildvreemden voor elkaar, en naar elkaar je gevoel te uiten. Ik weet me nog goed te herinneren dat de ander zei: ‘Als ik in jouw ogen kijken, dan voel ik me naakt, alsof je door me heen kijkt.’ Ik was onder de indruk van deze woorden, alhoewel ik me niet eerder gerealiseerd had dat een ander zich hierdoor naakt kan voelen. Toch begreep ik het goed, want ook ik vind het prettig om een onzekerheid of kwetsbaarheid af te kunnen schermen.”

Wat is oogcontact?

Oogcontact is het elkaar aankijken tijdens een ontmoeting of een gesprek. Het is een vorm van non-verbale communicatie. Door middel van oogcontact zijn emoties, intenties, zelfverzekerdheid, zwaktes en meer informatie, naast de normale communicatie die er meestal is, te herkennen.

Om aan te tonen hoe belangrijk oogcontact is voor intermenselijke relaties, licht ik graag enkele studies toe over oogcontact tussen zuigelingen die nog niet verbaal kunnen communiceren en hun ouders. Zo bleek uit een Canadese studie uit 1996 dat het glimlachen bij baby’s van 3 tot 6 maanden afnam wanneer volwassen oogcontact werd verwijderd. En Brits onderzoek over oogcontact toonde aan dat gezichtsherkenning door zuigelingen werd vergemakkelijkt door directe blikken. Zo leren zuigelingen in hun eerste jaar al snel dat het kijkgedrag van anderen belangrijke informatie overbrengt. Zuigelingen geven er de voorkeur aan om te kijken naar gezichten die hen betrekken bij hun wederzijdse blik. Oogcontact blijkt dus een krachtig communicatiemiddel.

Enkele feiten over oogcontact

• Vrouwen voelen zich over het algemeen veiliger en meer begrepen als ze oogcontact hebben met een ander. Het maakt het gemakkelijker om over persoonlijke, intieme onderwerpen te spreken. Voor mannen werkt het juist tegenovergesteld. Wanneer een man iets intiems of persoonlijks wil delen, ontwijkt hij over het algemeen oogcontact. Waarschijnlijk voelt oogcontact op zo’n moment bedreigend.
• Mensen zijn geneigd oogcontact te vermijden als ze het hebben over iets beschamends of als ze verdrietig of depressief zijn en geen toegang willen geven tot interne gedachten of emoties.
• Oogcontact is deels cultureel bepaald. Zo is in Aziatische landen je ogen neerslaan een manier om respect te tonen voor een gesprekspartner met een hogere status. Westerlingen interpreteren wegkijken eerder als verlegenheid, aankijken is hier eerder de norm.
• Mensen vermijden oogcontact in liften, metro’s, bussen of treinen. Obers kunnen oogcontact vermijden om klanten het signaal te geven: ‘Ik heb het nu te druk om te helpen’. En medewerkers houden vaak hun ogen laag als de baas met een lastige vraag komt.
• Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat de grootte van oogpupillen iets vertellen. Zo betekent een grote pupil meestal iets positiefs, terwijl een verkleinde pupil over het algemeen geen goed nieuws is.

Angst voor oogcontact

“Tijdens een van mijn wekelijkse trainingen, was er een dame die ik niet in haar ogen kon blijven aankijken. Ik zag zoveel pijn en verdriet naast elkaar liggen, dat ik het heftig vond en liever wegkeek. Toch, na een aantal maanden wilde ik het aankaarten om te ervaren hoe dit voor haar voelde. Ze herkende het direct toen ik haar vertelde, dat als ik in haar ogen keek dat ik een soort pijn zag. We hadden er daarvoor nog nooit over gesproken, en toch is door het oogcontact een verbinding tussen ons ontstaan. Het mooie aan oogcontact is, dat er een diepe connectie kan ontstaan zonder dat daar woorden aan te pas komen.”

Aangezien direct oogcontact een deur opent naar de persoon in jezelf (zonder jouw toestemming), vinden sommige mensen het moeilijk om anderen in de ogen aan te kijken. Het voelt bedreigend omdat ze niet weten wat anderen (over hen) denken als zij ze aankijken. Daar hebben ze vaak wel ideeën over die niet altijd op de waarheid berusten. Ze voelen zich angstig of verlegen. Daarom kijken ze liever de andere kant op. Helaas missen ze daarmee een belangrijke vorm van non-verbale communicatie en scoren ze minder hoog op sociale vaardigheden. Zo worden mensen die oogcontact maken en onderhouden in gesprekken als vriendelijker, gastvrijer, opener en betrouwbaarder beschouwd. En mensen die dat niet kunnen juist als onbetrouwbaar of gesloten.

5 tips om oogcontact te leren

• Bouw zelfbewustzijn op rond oogcontact. Je hoeft niet van de ene op de andere dag de kunst van het oogcontact maken onder de knie te hebben. Begin met het opmerken hoe, wanneer en met wie je de hele dag oogcontact maakt. Kijk je naar mensen of zie je ze ‘echt’?
• Maak het jezelf gemakkelijk. Probeer niet om non-stop met iemand in oogcontact te blijven. Het is natuurlijker om af en toe je blijk af te wenden tussen het oogcontact door. Als je merkt dat de ‘verbinding’ verbreekt, stem dan terug af met je ogen.
• Wanneer iemand een presentatie geeft, ondersteun hem of haar dan door met je ogen te luisteren. Stel ze in staat om effectief te communiceren.
• Wanneer je zelf een presentatie geeft, probeer dan mini oogcontact momenten te vinden waarbij je steeds 1 persoon per keer aankijkt. Spreek met elke persoon alsof hij of zij op dat moment de enige andere persoon in de ruimte is.
• Als je met vrienden en familie bent, neem dan niet als vanzelfsprekend aan. Zet je smartphone af en vermijd ‘multitasking’ die je ogen wegtrekt van het gesprek. Vraag hen hetzelfde te doen.

Waarom is oogcontact belangrijk?

“Eye contact is more intimate than words will ever be.”

1. Ogen zijn gemaakt om zich met elkaar te verbinden

Antropologisch onderzoek heeft aangetoond dat de unieke ogen van de mens met pupillen op een witte bol zijn geëvolueerd om een groter niveau van samenwerking met anderen te bereiken, wat nuttig is om te overleven en een beschaving op te bouwen. Ogen zijn dus gemaakt om te communiceren met de ogen van andere mensen.

2. Ogen onthullen gedachten en gevoelens

‘De ogen zijn het venster naar de ziel’. Dat is misschien niet letterlijk te nemen, maar ogen onthullen wel veel over wat we echt denken en voelen van moment tot moment. Dat mensen zoveel vertrouwen hebben in wat er in iemands ogen af te lezen is, is te wijten aan het feit dat zelfs als mensen verbergen wat ze werkelijk denken en voelen in lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen, het vaak nog steeds zichtbaar is in onze ogen. Ogen liegen blijkbaar niet, zoals mensen ook wel zeggen. Daarom dragen pokerspelers vaak een zonnebril om hun reacties op de handen te verbergen.

3. Oogcontact toont aandacht

Sociologen vertellen ons dat mensen tegenwoordig uitgehongerd zijn om aandacht te krijgen. Ondanks het feit dat we meer (digitaal) verbonden zijn dan ooit, zijn mensen hongerig naar persoonlijke interacties en iemand die echt, oprecht naar hen luistert. Oogcontact is daarbij een heel belangrijk en krachtig hulpmiddel, om iemand de volledige en onverdeelde aandacht te geven tijdens een gesprek (en niet continu naar een smartphone te staren).

4. Oogcontact creëert een intieme band

Oogcontact creëert momenten om echt te voelen wat iemand anders voelt. Het verbindt emotionele toestanden met elkaar en creëert empathie en een intieme band. Onderzoekers van de Cornell University hebben zelfs aangetoond dat oogcontact zo’n krachtig, onbewust gevoel van verbinding geeft dat dit zelfs ontstaat bij het zien van gefotografeerde ogen. Oogcontact creëert direct een intieme band en is daarmee een krachtig instrument om verbinding te maken met anderen.

De kracht van oogcontact tijdens coaching of teambuilding

“That moment when you cry and that someone looks at you, in the eye and comforts you with just his eye contact, making you better.”

Zonder oogcontact, geen contact. Tijdens coaching of teambuilding is oogcontact maken (tussen deelnemers en deelnemers-coach) essentieel aangezien het onthult wat mensen écht denken en voelen. Daarnaast zorgt oogcontact ervoor dat iemand de volledige en onverdeelde aandacht krijgt tijdens een (coaching) gesprek.

Bij teambuilding zijn oefeningen rond oogcontact goed om te doen, oogcontact is immers een krachtig instrument om verbinding te maken met elkaar, iets dat een teambuilding alleen maar kan versterken.

The Biggest Eye Contact Experience

Jaarlijks vinden er op meerdere plekken ter wereld het oogcontact experiment plaats waarbij deelnemers elkaar steeds 1 minuut recht in de ogen moeten aankijken. Dit wereldwijde evenement toont de kracht van menselijke verbinding aan in het openbaar. Het is een moment om echte verbondenheid te ervaren met vreemden, zonder ook maar dezelfde taal te hoeven spreken. Het oogcontact experiment zorgt niet alleen voor verbondenheid, maar het geeft ook een vrediger, opener en minder eenzaam gevoel voor deelnemers.

Nieuwsgierig naar coaching of teambuilding waarbij oogcontact wordt toegepast. Neem contact op met Lizet Bakker – coach uit Rotterdam.