Groeien in zelfbewustzijn (+ vijf tips!)

Ik was 19 jaar oud. Zelfbewust en omgevingsbewust als ik me voelde, stapte ik in de auto met twee vreemde Italianen en reed naar een afgelegen boerderij om daar een drankje te doen. Slim? Nee dus…! Eén drankje leidde tot twee drankjes en al gauw liep de boel uit de hand. Op de terugweg reden we met 100 kilometer per uur door de bergen en het scheelde niet veel of we hadden een ongeluk veroorzaakt.

Niet echt een actie die getuigt van een goed ontwikkeld zelfbewustzijn, hè? Vond ik het stoer om mee te gaan? Wilde ik bij iets of iemand horen? Wie zal het zeggen. Toch voelde ik me op mijn negentiende de koningin van zelfbewustzijn. Ik begreep het leven, mezelf en kon vandaag nog directeur worden van KLM als ik wilde. Ja, dat waren letterlijk mijn woorden.

Nu, twintig jaar later, geef ik toe dat ik toen nog heel wat te leren had. Ik ben nu echt zelfbewuster. Het hele fenomeen intrigeert mij. Ik ben ervan overtuigd dat door bewust te zijn van wie je bent, wat je denkt, en hoe jij je voelt je je leven naar een hoger niveau kunt tillen. Het stelt je namelijk in staat jezelf en interacties met je omgeving volledig te ‘managen’.

Het belangrijkste van zelfbewustzijn is dat het de juiste voorwaarden schept voor een passende levensstijl en professionele carrière. Ben jij benieuwd hoe zelfbewust jij bent? Test hier jouw emotionele intelligentie.

“Self awareness: the ability to take an honest look at your life without attachment to it being right or wrong.” – Debbie Ford 

Wat ontdek je in dit artikel: 

• Wat is zelfbewustzijn?
• Zelfbewustzijn in de praktijk: enkele voorbeelden
• Vijf tips om jouw zelfbewustzijn te vergroten
• Conclusie

 Wat is zelfbewustzijn?

Wereldberoemd psycholoog, en auteur van het boek Emotional Intelligence, Daniel Goleman heeft zelfbewustzijn beschreven als “het kennen van jouw eigen interne gedachten, gevoelens, voorkeuren, intuïtie en emoties“. Psycholoog Shelley Duval beschrijft het als volgt: “when we focus our attention on ourselves, we evaluate and compare our current behavior to our internal standards and values. We become self-conscious as objective evaluators of ourselves.”

Bewustzijn gaat grotendeels over het schenken van aandacht. Zelfbewustzijn gaat dus over aandacht schenken aan jezelf. Het gaat over hoe jij het leven ervaart, welke prikkels je opvangt en wat je daarmee doet. Waar gaat jouw aandacht nu bijvoorbeeld naar uit? Het beeldscherm en de woorden die je daarop leest? Een appje dat binnenkomt op je telefoon? Een willekeurige gedachte over je partner? Op elk moment van de dag nemen wij dingen waar. Ieder mens observeert en interpreteert de wereld op een unieke manier.

Ga maar eens na als je een dag met vrienden, familie of collega’s bent weggeweest. Thuis vertelt iedereen een net ander verhaal over diezelfde dag. De grote lijn is misschien hetzelfde, maar de details verschillen altijd. Dit komt doordat ieder individu de realiteit anders waarneemt.

Zelfbewustzijn is eerlijk zijn tegen jezelf

Zelfbewustzijn is de focus leggen op de realiteit van jouw gedrag en gevoelens. Het is niet het verhaal dat jij vertelt over jezelf.  Als je bijvoorbeeld een keer boos bent, geef dan eerlijk antwoord op onderstaande vragen en neem daarbij geen genoegen met alleen het oppervlakkige verhaal. Ook vanuit het onderbewuste spelen processen mee.

Denk eens aan de laatste keer dat je boos was en beantwoord dan deze vragen:

• Wat maakte jou precies boos? Woorden? Acties? Een gezichtsuitdrukking?
• Welke acties ondernam je direct nadat de boosheid opkwam?
• Hoe gedroeg je je voordat je boos werd?
• Herken je deze boosheid van andere incidenten?
• Waar voelde je de boosheid in je lichaam?
• Wat had je anders of beter kunnen doen?
• Was je ondanks de boosheid in staat om de situatie onder controle te houden?
• Had je de hele situatie op een of andere manier kunnen voorkomen?

Nu is het belangrijk om je te realiseren dat de bovenstaande vragen alleen gaan over jou en situaties die jij kunt controleren. Een positief punt is dat je altijd van iedere situatie kan leren. Je brein kan evolueren en kan informatie opslaan als lessen voor de toekomst te gebruiken. Je leert dus vanzelf om gedachten, voorkeuren, intuïtie en emoties indien nodig aan te passen.

Zelfbewustzijn is geen momentopname

 Zelfbewustzijn is in een constante staat van ontwikkeling. Dit gebeurt soms als vanzelf. Daarnaast kun je gebruik maken van bepaalde methodes om te reflecteren. In het volgende hoofdstuk lees je twee voorbeeldverhalen en leer je hoe jezelf kunt analyseren.

“When I discover who I am, I’ll be free.” – Ralph Ellison

Zelfbewustzijn in de praktijk: enkele voorbeelden

Laten we zelfbewustzijn eens verder onder de loep nemen. Hier volgen twee praktijkvoorbeelden van mensen in verschillende situaties.

Joost de ingenieur

Joost is een ingenieur, werkzaam voor een organisatie die grote renovatieprojecten verzorgt voor onder andere bekende hotelketens. Dit jaar is hij verantwoordelijk voor alle tekeningen voor een te verbouwen hotel. Hij moet daarnaast toezien op de veiligheid rondom dit project.

Na een vergadering waarin is afgesproken dat de benodigde materialen nog niet besteld mogen worden omdat de precieze hoeveelheden nog niet vastgesteld zijn, loopt Joost nog even langs bij de projectleider. En warempel, hij hoort van haar dat er toch al materialen zijn besteld zonder zijn goedkeuring. Joost voelt dat hij boos begint te worden, want hij is verantwoordelijk en hij wil het niet op zijn geweten hebben dat er straks ongelukken gebeuren door het gebruik van verkeerd of te weinig materiaal.

Joost klopt aan bij zijn manager, de eindverantwoordelijke. Ook tijdens dat gesprek voelt het ook alsof hij niet gehoord wordt en zijn manager zegt grijnzend dat het allemaal wel goed komt. En op de een of andere manier komen hierdoor bij Joost alle frustraties naar boven. Hij regelt direct een nieuwe vergadering met de betrokken partijen en vertelt ze hoe boos hij is over deze gang van zaken.

Gelukkig is Joost redelijk zelfbewust en weet hij dat hij zich soms tè verantwoordelijk voelt voor het reilen en zeilen van het project. Hij mag zijn persoonlijke lat gerust iets lager leggen. Dit heeft hij ook in de vergadering aangegeven. Toch bleef er iets bij Joost sluimeren, wat in de vorm van boosheid naar buiten kwam toen zijn manager zei dat het allemaal wel goed kwam.

Tijdens een coachingsessie van ByLizet sneed Joost dit onderwerp aan. En wat bleek? De grijns van zijn manager en diens zinnetje ‘het komt allemaal wel goed’ deden Joost denken aan zijn vader. Als hij thuiskwam in een dronken bui en de boel kort en klein wilde slaan zei hij ook dat het allemaal wel goed kwam. De boosheid van Joost had dus eigenlijk niet alleen met het werk of zijn manager te maken, maar met een niet goed verwerkt verleden. Gelukkig is hij hier dankzij verdere coaching achtergekomen en kon hij er gericht mee aan de slag.

Wilma op de rand van een burnout

Wilma loopt op haar tandvlees op het werk. Ze krijgt haar taken met de grootste moeite af en thuis kan ze haar hoofd maar niet tot rust brengen. Ze zoekt afleiding in Netflix, Whatsapp en Facebook, maar niets helpt. En ondertussen blijft al dat werk als een donkere wolk over haar heen hangen…

…totdat ze op een dag een telefoontje krijgt dat haar vader is overleden. Plotseling is Wilma helemaal op. Een bevriende collega stuurt haar naar huis en regelt met de manager dat Wilma’s taken voorlopig door iemand anders worden overgenomen. Ook maakt haar collega een afspraak voor haar bij de huisarts. Wilma is blij dat iemand anders alles voor haar regelt.

Anderhalve week later beseft Wilma dat ze volledig over zich heen heeft laten lopen en haar grenzen niet heeft kunnen bewaken. Ze wil eigenlijk helemaal niet stoppen met werken, want dat geeft juist afleiding in deze zware tijd. Dit voelt niet goed. Haar collega had gehandeld met de beste bedoelingen, maar Wilma was er te gemakkelijk in meegegaan, daarbij haar eigen gevoel negerend.

Ook Wilma is voor coaching naar ByLizet gekomen om meer inzicht te krijgen in haar eigen handelen, en hoe ze beter haar grenzen kan bewaken.

 “When you’re different, sometimes you don’t see the millions of people who accept you for what you are. All you notice is the person who doesn’t.” – Jodi Picoult

Vijf tips om jouw zelfbewustzijn te vergroten

Hoe kun jij nu precies zelfbewuster door het leven gaan? Een ding is in ieder geval helder: er is niet één manier op één bepaald moment. Het is een constant proces waar je actief mee bezig moet zijn. Uiteindelijk resulteert dit in een grotere emotionele intelligentie. Hoe beter je jezelf kent, hoe makkelijker je door het leven kunt bewegen.

Een gebalanceerd bewustzijn brengt vrede en rust. Door eraan te blijven werken en er goed voor te zorgen, blijf je mentaal gezond en zorg je voor veel positiviteit in je leven. Hier volgen vijf tips om jouw bewustzijn in balans te krijgen en te houden.

Houd een dag- of schrijfboek bij

Schrijf je gedachten en gevoelens op in een dagboek. Het beste is natuurlijk om dit te doen meteen nadat je iets ingrijpends hebt meegemaakt. Door te schrijven in een dagboek kun je gebeurtenissen, gedachten en emoties op een gezonde manier uiten en makkelijk op jezelf reflecteren. Het creëert nieuwe inzichten en geeft alles letterlijk een plekje. Je kunt helemaal zelf kiezen hoe je dit wilt vormgeven. Wil je traditionele dagboekstukjes neerpennen, dichten, of gedachten en emoties in een fictief verhaal gieten? Kies de vorm waarin jij je het beste en gemakkelijkste kunt uiten. Het is belangrijk dat je niet schrijft met veel afleiding om je heen. Dus zet je telefoon en televisie uit.

Luister actief

Luister actief naar wat anderen te vertellen hebben. Laat de woorden tijdens een gesprek dus niet het ene oor in en het andere oor weer uitgaan. Luisteren betekent dat je wat je hoort daadwerkelijk verstaat, absorbeert en teruggeeft. De enige manier om dit te doen is om wederom geen afleiding van apparaten om je heen te hebben en niet je eigen perspectief voorop te plaatsen. Wees echt nieuwsgierig naar een ander.

• Observeer andermans en eigen emoties, lichaamsbewegingen en taalgebruik.
• Luister met de bedoeling om te begrijpen, niet om meteen een reactie te geven.
• Toon empathie; probeer in gedachten de emoties van de ander te evalueren.

Dit is een zeer belangrijke stap. Als je goed naar anderen kunt luisteren, dan kun je diezelfde technieken makkelijk op jezelf toepassen. Dit maakt je nog sterker.

Creëer je eigen ruimte

Dit betekent niet jezelf opsluiten in je slaapkamer. Het betekent dat je tijd en ruimte voor jezelf neemt, waar je ook bent. Niet iedereen heeft een aparte kamer in huis om zich in terug te trekken, maar je kunt wel altijd momentjes pakken om even tot rust te komen. Schrijf, mediteer of staar gewoon lekker uit het raam zonder iets te hoeven doen. Je kunt ook een rustige buitenplek opzoeken waar je even helemaal kunt ontsnappen aan alle hectiek. Zo krijg je weer een heldere en frisse blik op het leven. Je hoeft zelfs niet eens te reflecteren, het alleen zijn is genoeg.

Vraag om feedback

Vraag mensen wiens mening je waardeert en respecteert om eerlijke feedback. Pas op dat je niet alleen maar personen benadert die het bijna altijd wel met jou eens zijn, of zeggen wat je wilt horen. Weet aan wie je je vragen stelt en zorg voor een divers publiek. Het is belangrijk dat je mensen uitzoekt die eerlijk en oprecht zijn. Zo kom je er snel achter wat jouw goede en minder goede eigenschappen precies zijn.

Andermans eerlijkheid vergroot jouw zelfbewustzijn.

Beoefen mindfulness

Mindfulness is een extreem goede methode om je zelfbewustzijn te verbeteren. In de kern is mindfulness een manier van aandacht besteden aan het hier en nu, zonder te oordelen over de gemoedstoestand van jezelf en van anderen, of je omgeving. Je bent puur aan het observeren. Hiermee wordt niet alleen het letterlijke kijken bedoeld, maar bijvoorbeeld ook het luisteren naar de geluiden om je heen. Je kunt dit doen waar en wanneer je maar wilt: in de pauze op het werk, tijdens het wandelen, onder de douche, noem maar op.

Probeer een of meerdere van deze tips uit en zie of je er zelfbewuster van wordt!

“Find out who you are and do it on purpose.” – Dolly Parton

Conclusie over zelfbewustzijn

Hoe meer jij je bewust bent van je acties, gedachten, gedrag, intuïtie en emoties, hoe makkelijker je jezelf kunt sturen in het leven. Veel leidinggevenden en managers blijven hun ‘eigen ik’ daarom ook continu ontwikkelen.

Hoe zelfbewuster je bent, hoe meer zelfcontrole je hebt. En van daaruit kun je je omgeving op een positieve manier beïnvloeden. Onthoud: je hebt alleen invloed op wat jij doet en hoe jij reageert. Andere mensen en externe situaties kun je niet controleren. Het is wel zo dat als jij positiviteit uitstraalt, jouw directe omgeving vaak vanzelf volgt. Een betere wereld begint dus echt bij jezelf!