Praten over gevoelens: Hoe doe je dat?

Mensen zitten vol met verschillende gevoelens en emoties, maar praten over deze gevoelens blijkt voor veel mensen toch erg lastig te zijn. Het praten over gevoelens is echter heel belangrijk. Niet alleen voor de geestelijke gezondheid, maar ook voor de lichamelijke gezondheid. Maar wat zijn gevoelens precies? In dit artikel leg ik uit wat gevoelens zijn, hoe je over gevoelens kunt praten en wat kennis over gevoelens kan toevoegen aan jouw leven.

Wat zijn gevoelens?

Een gevoel is een bepaalde beleving in jezelf (een innerlijke beleving) van een bepaalde activiteit of gebeurtenis. Gevoelens kunnen getriggerd worden door iets uit de directe omgeving, dat heet een externe gebeurtenis. Denk bijvoorbeeld aan verliefd zijn op iemand. Gevoelens kunnen ook door een interne ‘gebeurtenis’ veroorzaakt worden, zoals een gedachte of een bepaald algemeen beeld dat we bij iets hebben.

Gevoelens die je kunt ervaren, hangen dus samen met andere aspecten zoals bepaalde verlangens, behoeften of menselijke gedachten.

Het nut van gevoelens?

Gevoelens zijn zeker nuttig, ook al lijkt dat soms niet zo. Gevoelens zijn namelijk ontwikkeld om ons een sein te geven wanneer er iets gebeurt, of waarschuwen je wanneer er gevaar dreigt en hangen daarmee samen met het overlevingsinstinct. Onze gevoelens spelen een belangrijke rol in de behoeften die wij als mens hebben. Er wordt door onze gevoelens bepaald of iets slecht of juist goed voor ons is, zodat we hier op de juiste wijze op kunnen reageren.

Daarnaast zijn gevoelens belangrijk voor onze persoonlijke ontwikkeling. Onze gevoelens zorgen er namelijk voor dat iemand zich bijvoorbeeld voldaan voelt wanneer er iets nieuws is geleerd (dat begint al van jongs af aan). Dit stimuleert het verlangen naar nieuwe kennis en vaardigheden en houdt ons nieuwsgierig.

Bovendien sturen alle gevoelens een individu naar een gezondere en betere levensstijl. Zo kan iemand tevreden zijn over geleverd werk, trots zijn op een gezonde en gelukkige familie of voldoening halen uit een moeilijke sportieve prestatie.

Het verschil tussen gevoelens en emoties

Er zit een duidelijk verschil tussen gevoelens en emoties. Nu duidelijk is geworden wat gevoelens precies zijn, bekijken we hieronder emoties, welke plaatsvinden in het brein (de amygdala).

Emoties zorgen voor een chemische reactie in het lichaam, wat weer zorgt voor een verandering in de fysieke gesteldheid van een persoon. Emoties zijn een natuurlijke reactie op allerlei gebeurtenissen (al dan niet geanticipeerd): van dreigend gevaar tot een meevaller of een plotselinge beloning.

Dr. Sarah Mckay geeft een duidelijke beschrijving van het verschil tussen emoties en gevoelens in één van haar tweets:

‘Emotions play out in the theater of the body. Feelings play out in the theater of the mind.’

Emoties uiten

Emoties uiten zich voornamelijk in het lichaam en zijn een gevolg van de gevoelens en externe factoren. Gevoelens spelen zich voornamelijk af in in het brein (de geest). Daarnaast kunnen emoties vaak zichtbaar zijn. Denk maar aan een verdrietig persoon. Dat is ook een reden waarom we soms emoties niet willen uiten, omdat we ons kunnen schamen voor dergelijke zichtbare emotionele expressies. Na een vervelende situatie kan een persoon verdrietig worden en in tranen uitbarsten. De tranen zijn een zichtbare reactie op de emotie. Wanneer negatieve emoties zich voordoen, spreken we ook wel van emotionele pijn. In tegenstelling tot emoties kunnen gevoelens vaak onderdrukt worden en zijn ze daarom ook niet altijd zichtbaar.

Er is nog één duidelijk verschil tussen emoties en gevoelens, namelijk de tijdsduur. Zo kunnen bepaalde gevoelens dagen of zelfs weken aanhouden, terwijl emoties meer ‘in het moment’ voorkomen. Emoties kunnen soms ook relatief lang blijven hangen, maar altijd korter dan gevoelens. Daarna verdwijnen ze vanzelf weer.

Waarom praten over gevoelens soms moeilijk is

Iedereen weet dat praten over gevoelens niet gemakkelijk is. Over het algemeen vinden mannen het lastiger dan vrouwen om gevoelens bespreekbaar te maken. Dat neemt niet weg dat beide partijen moeite kunnen hebben met het praten over gevoelens. Onderzoek heeft aangetoond dat er tien veel voorkomende redenen zijn waarom mensen het praten over gevoelens als lastig ervaren. Praten over gevoelens is lastig omdat:

• Je bang bent voor ruzie

  • Mensen zijn vaak bang voor boosheid die kan ontstaan door een conflict. Vaak hebben mensen al snel een oplossing klaar: simpelweg niet deelnemen aan een discussie om een eventueel conflict te vermijden.

• Je graag perfect wilt zijn

  • Vaak wordt gedacht dat je gevoelens zoals depressie, angst of boosheid beter niet kunt laten zien. In plaats daarvan denken mensen dat ze deze negatieve gevoelens onder controle moeten kunnen houden. We zijn namelijk bang om door anderen als zwak en kwetsbaar te worden gezien.

• Je bang bent om afgewezen te worden

  • Het komt regelmatig voor dat mensen geen gevoelens durven tonen, omdat ze bang zijn voor afwijzing. In plaats van onze gevoelens tonen, houden we deze liever voor onszelf, omdat wij denken dat mensen ons misschien minder aardig, capabel of sterk zullen vinden, wanneer we daadwerkelijk onze gevoelens tonen.

• Je gevoelens liever onderdrukt

  • Dit gedrag wordt vaak vertoond wanneer wij ons boos of verdrietig voelen. Boosheid uiten kan een sterke drang zijn, maar in de meeste gevallen houden we dit gevoel voor onszelf, in plaats van hem te delen met onze directe omgeving. Omdat we niets niet uiten, komt niemand te weten wat er écht speelt.

• Je door gevoelens onbegrip voor de situatie hebt

  • Wanhopigheid speelt vaak een grote rol in relaties. Soms zullen je gedachten gevuld zijn met gevoelens van onbegrip voor je partner, of de schijnbare onwilligheid van je partner zich aan te passen, terwijl deze gevoelens juist ontstaan vanuit jezelf.

• Je weinig zelfvertrouwen hebt

  • Veel mensen geloven dat ze hun gevoelens niet mogen tonen of anderen om een gunst mogen vragen. Dit heeft allemaal te maken met weinig zelfvertrouwen en is ook de voornaamste reden waarom dit soort mensen voldoening haalt uit dienstbaa

• Je emoties erbij betrokken kunnen raken

  • Bij het bespreekbaar maken van gevoelens kan een reactie vaak onaangekondigd komen en niet op tijd gestopt worden. Wanneer mensen last hebben van boosheid of verdriet, kan een emotie gauw volgen. Weet dat emoties en gevoelens met elkaar verbonden zijn. Spontane reacties zijn natuurlijk.

• Je verwacht dat een ander jouw gedachten kan lezen

  • Soms verwachten wij dat anderen wel zullen weten wat onze gevoelens zijn en waar wij behoefte aan hebben, terwijl we dit zelf nog niet eens hebben aangekaart. Het komt voor dat we dan onterecht boos worden op onze naasten.

• Het soms verstandiger lijkt iets voor jezelf te houden

  • Wanneer iemand verkeerd gedrag vertoont, zullen wij gevoelens zoals boosheid, pijn, verdriet of zelfs haat liever onderdrukken omdat we dat gedrag niet willen belonen met een heftige reactie.

• Je problemen wilt vermijden

  • Het kan voorkomen dat er een conflict ontstaat met langdurige problemen. Vaak kiezen mensen ervoor om deze conflicten niet op te zoeken, omdat ze opzien tegen de nasleep en het langdurig moeten zoeken naar oplossingen voor die problemen. Veel verstandiger om over gevoelens te blijven praten en vooral te willen luisteren naar een ander, zonder meteen een oordeel klaar te hebben.

Praten over gevoelens kun je leren!

Over gevoelens praten is voor velen een hoge drempel. Toch is het belangrijk om over je gevoelens te praten en als dat nog niet lukt, is het zeker de moeite waard om dit te leren. Er zijn twee belangrijke voordelen:

1. Wanneer je je gevoelens voor jezelf houdt, kan dit juist leiden tot eenzaamheid, angst en Dit voorkom je allemaal door goed over je gevoelens te leren praten.

2. Wanneer je jouw gevoelens leert uiten, helpt dit bij je totale zelfbewustzijn. Naast alle mentale voordelen zul je met het uitspreken van gevoelens je ook fysiek sterker voelen.

Stappenplan: praten over gevoelens

1. Wees lief voor jezelf

Heb je moeite met het uiten van je gevoelens? Wees dan in de eerste plaats lief voor jezelf. Toon zelfcompassie. Je mag het lastig vinden om jouw gevoelens te uiten. En weet dat je niet de enige bent! (Dit blogbericht is door meer dan 10.000 unieke bezoekers gelezen) 

2. Accepteer wat je voelt

Accepteren van zowel je negatieve en positieve gevoelens is een kunst. Vele hebben in hun jeugd geleerd dat het 'beter' is om gevoelens te onderdrukken en niet te laten zien. Het is niet gek dat je op latere leeftijd het lastig vindt om te uiten wat je voelt. Ga op zoek naar een verbinding met je emoties.

3. Luister naar je lijf

Het lijf heeft veel te vertellen over emoties. Heb je stress, dan gaat je hart sneller kloppen? Ben je verliefd, dan heb je vlinders in je buik? Voel je boosheid, dan spannen jouw spieren zich aan. Emoties hebben altijd een fysieke reactie. Je kunt met jouw gedachten jezelf van alles wijsmaken, maar een fysieke reactie kunt je niet ontkennen. Neem bewust tijd om naar de signalen van je lichaam te luisteren.

4. Schrijf over je gevoelens (of dans/beweeg met je gevoelens)

Emoties willen geuit worden. Ze willen niet in het lijf blijven, maar willen naar buiten. Kies een manier die bij jou past. Je kunt schrijven over gevoelens, maar ook dansen of bewegen over jouw gevoelens. Een aantal oefeningen die jij kunt doen om jouw gevoelens te uiten.

5. Uit je gevoelens bij een veilig persoon

De eerste stap is om je gevoelens te laten zien bij een persoon waar jij je veilig voelt. Dit kan een familelid, partner of therapeut zijn. Je hoeft niet direct aan iedereen al jouw gevoelens te laten zien. Doe dit stapje voor stapje. Gevoelens delen voelt vaak kwetsbaar, daarom is het belangrijk om een vertrouwd en veilig persoon te kiezen.

6. Vergroot je gevoelens vocabulaire

Hoe groot is jouw woordenschat over emoties en gevoelens. Kun jij nuanceren wat je voelt, of ken je alleen de vier basisgevoelens, als boos, bang en blij. Ontdek hier de volledige emotielijst waarin 192 verschillende emoties staan benoemd.

7. Adem en mediteer met gevoelens

Door te ademen naar jouw gevoelens ontstaat er ruimte dat het gevoel er mag zijn. Het hoeft niet onderdrukt te worden, maar krijgt juist aandacht van jou. Meditatie is eveneens een manier om je gevoelens en emoties niet te onderdrukken, maar erbij te blijven.

Luister hier een aantal meditaties over gevoelens en emoties.

Verdere tips

Misschien zie je het praten over gevoelens nog steeds als een flinke opgave en wegen de voordelen nog niet op tegen de verwachting van eventuele ‘ongemakkelijke situaties’ die het teweeg kan brengen. Onthoud daarom altijd goed dat mensen jouw gedachten en gevoelens niet kunnen lezen. Wanneer iemand anders dan jijzelf iets in jou triggert waardoor je bepaalde gevoelens ervaart, is de kans groot dat deze persoon zich daar niet bewust van is. Een voorbeeld ter verduidelijking:

Op het werk maakt een leidinggevende een opmerking die jou persoonlijk treft. Het kan zijn dat de leidinggevende zich in zo’n situatie niet volledig bewust is van het effect van die opmerking. Zo kun jij eventuele gevoelens van angst, verdriet of woede ervaren, terwijl de leidinggevende zich van geen kwaad bewust is.

Praten over gevoelens in een relatie

In een warme en liefdevolle relatie is goede communicatie het allerbelangrijkste. Daar hoort het praten over gevoelens uiteraard ook bij. Soms is het toelichten van nare gevoelens tegenover je partner een uitdaging, maar het is enorm belangrijk.

Wanneer je in een relatie jezelf volledig openstelt naar je partner toe, zal een goede partner liefde en respect tonen. Mensen hebben namelijk een stukje ‘zekerheid’ nodig in het leven. Door een aantal simpele bevestigingen kan een partner zich weer zeker en geliefd voelen. Je gedachtes uitspreken blijft in sommige gevallen lastig, maar de voordelen zullen jij én je partner beiden snel ondervinden.

Ervaringsdeskundigen op TedX over gevoelens en emoties

Op het bekende sprekersplatform Ted zijn een aantal video’s geplaatst waarin professionele sprekers vertellen over gevoelens en emoties, en hoe je hier het beste mee om kunt gaan:

‘Eerste hulp’ voor emoties

We gaan naar de dokter als we last hebben van griep of een zeurende pijn voelen. Waarom gaan we niet naar een gezondheidsprofessional als we emotionele pijn voelen, zoals schuldgevoel, verlies of eenzaamheid? Er zijn teveel mensen die zelf proberen om te gaan met veel voorkomende psychologische problemen, zegt Guy Winch. Maar dat hoeft helemaal niet. Hij benadrukt dat het dringend nodig is om emotionele hygiëne bij te houden. Dat betekent het verzorgen van onze emoties en onze geest met dezelfde ijver zoals wij voor ons lichaam zorgen.

De geschiedenis van menselijke gevoelens

De woorden die we gebruiken om onze emoties te beschrijven, hebben invloed op hoe we ons voelen, zegt historicus Tiffany Watt Smith. Deze woorden zijn vaak (soms drastisch) veranderd als reactie op nieuwe culturele verwachtingen en ideeën. Neem bijvoorbeeld het woord nostalgie: Dit werd in 1688 voor het eerst gedefinieerd als een dodelijke ziekte. Vandaag de dag wordt het helemaal niet meer gezien als een ernstige aandoening. In dit fascinerende gesprek over de geschiedenis van emoties kom je meer te weten over de evolutie van de taal die we gebruiken om onze gevoelens te beschrijven.

De gave en kracht van emotionele moed

Psycholoog Susan David deelt de manier waarop we met onze emoties omgaan en welk effect dit heeft op alles wat belangrijk is: onze acties, carrières, relaties, gezondheid en geluk. In dit diep ontroerende en humoristische gesprek daagt ze een cultuur uit die positiviteit boven emoties plaatst. Daarnaast bespreekt ze de krachtige strategieën van emotionele wendbaarheid.