Emotionele intelligentie: de sleutel tot een succesvol leven

Lizet Bakker
19 mei 2019

Ben jij ooit naar je werk gegaan met een rotgevoel? Bijvoorbeeld omdat je secretaresse per direct ontslag heeft genomen, al haar resterende vakantiedagen heeft opgenomen en jij nu met een groot probleem zit? Of omdat een klant teleurgesteld is omdat hij vindt dat jij je beloften niet bent nagekomen? Het maakt niets uit welke functie je hebt binnen jouw bedrijf, hoogstwaarschijnlijk heb je het meegemaakt: frustratie, boosheid, angst, onmacht.

Iedere dag ren je van bureau naar vergaderzaal, van telefoongesprek naar overleg, om direct na het werk in de auto te springen om de kinderen op te halen. In al deze haast schakel je je emoties uit en handel je op de automatische piloot. En dat is zonde, want op deze manier mis je de belangrijke signalen wat jouw gevoelens uitzenden.

Dagelijks gaan talloze mensen naar hun werk met de nodige frustraties. Want het is waar: geen enkele baan is één doorlopend feest! Toch moet al het werk gedaan worden. En gelukkig kunnen we de minder fijne dagen dragelijker maken door onze emotionele intelligentie te ontwikkelen.

Dit kun jij vinden in dit artikel:

“Laten we niet vergeten dat de kleine emoties de grote kapiteins van het leven zijn en we ze gehoorzamen zonder het te realiseren.” – Vincent van Gogh

Wat is emotionele intelligentie (of het EQ)?


Emotionele intelligentie is enerzijds het bewust zijn van je eigen emoties en doelgericht met deze emoties om kunnen gaan. Anderzijds is het bewust zijn van de emoties van anderen en hier doelgericht op kunnen reageren. Er zijn dus twee elementen die het EQ vormen, en deze hoeven niet even sterk aanwezig te zijn in ieder mens.

Emotionele intelligentie op het werk (voorbeeld)

Dirk en Jessie werken samen op de marketingafdeling marketing van een middelgroot bedrijf in Sassenheim. Dirk was bezig met een grote opdracht voor een klant, waarvoor hij op maandagochtend om acht uur ’s ochtends een belangrijk stuk klaar moest hebben. Dit lukte hem helaas niet. Dirk kon hiervoor allerlei excuses bedenken, maar het resultaat bleef hetzelfde: hij was simpelweg te laat en hierdoor werd Dirk kwaad op zichzelf.

Zijn teamgenoot, Jessie, wilde Dirk geruststellen en stelde voor de klant in te lichten om vervolgens samen naar een oplossing te zoeken. In plaats van de uitgestoken hand van Jessie te accepteren, botvierde Dirk zijn frustratie op Jessie.

Hij schreeuwde en gaf haar de schuld omdat zij niet eerder tijd voor hem had genomen.

Jessie reageerde niet en wachtte tot Dirk was uitgeraasd. Daarna stelde ze voor om de volgende dag met elkaar over de aanvaring na te praten.

Welke conclusies kun je trekken uit dit verhaal?

  • Dirk:
    • Wordt snel kwaad en denkt dat hij zijn werk niet goed doet.
    • Kan zijn emoties niet volledig onder controle houden.
    • Is zich niet volledig bewust van zijn emoties als hij kwaad wordt.
  • Jessie
    • Heeft haar emoties onder controle en is kalm in stressvolle situaties.
    • Luistert naar de frustraties van anderen met geduld en respect.
    • Zoekt naar oplossingen.

Jessie heeft haar eigen emoties onder controle, maar is ook in staat om te handelen als negatieve emoties van collega’s de overhand krijgen. Dat is enorm krachtig en waardevol voor beide partijen.

Drie categorieën die belangrijk zijn om emotionele intelligentie te ontwikkelen:

  1. Zelfbewustzijn en zelfregulatie
  2. Emotionele motivatie
  3. Sociaal bewustzijn

1. Zelfbewustzijn en zelfregulering


Zelfbewustzijn

Ken jij het gevoel dat je niet maar geen vooruitgang boekt in je carrière? Dat anderen kans op kans krijgen, terwijl jij veel beter bent? Dat jij eigenlijk die promotie verdient, maar hem toch niet krijgt? Hoe reageer je meestal in zulke situaties? Teleurgesteld? Verdrietig? Boos? In ons werk worden we allemaal geconfronteerd met teleurstelling. Dat is de harde realiteit. Wat telt is hoe jij er precies mee omgaat.

Het gaat om hoe sterk je je bewust bent van emoties. Dit noemt men emotioneel zelfbewustzijn. Maar hoe kun je dit nu voor jezelf ontdekken?

“You are so busy doubting yourself, while so many others are intimidated by your potential.” 

Een emotie is een gevoel dat zich zowel mentaal als fysiek manifesteert. Het is dus niet alleen iets wat je denkt, maar ook wat je voelt in je lichaam. Bijvoorbeeld angst: dit kun je letterlijk lichamelijk voelen, bijvoorbeeld als druk op je borstkas en/of een draaierig gevoel in je buik. Je kunt heel lang over emoties nadenken, maar om je echt bewust te worden van emoties is het voelen van dit soort prikkelingen des te belangrijk.

Om emoties te herkennen kun je jezelf een aantal vragen stellen:

  • Wat voelde ik?
    Wat voelde je fysiek tijdens de emotie.
  • Waar voelde ik dit precies?
    In welke gedeelte van jouw lichaam ervaarde ik de emotie?
  • Hoe zou ik het gevoel omschrijven?
    Hoe zou je het gevoel in jouw lijf tijdens de emoties in woorden omschrijven?
  • Wat dacht ik?
    Welke gedachten kwamen omhoog tijdens het voelen van de emotie?
  • Wat was de aanleiding?
    Probeer eens terug te denken wanneer de emotie omhoog kwam. Was er een aanleiding voor jouw boosheid (b.v.: de toon waarop iemand iets zei, hoe iemand naar je keek, iemands lichaamstaal)?

Je merkt misschien op dat deze vragen allemaal puur op jou gericht zijn. Dat is omdat jij je bewust moet worden van wat jij daadwerkelijk voelt, om uiteindelijk je zelfbewustzijn te vergroten.

Zelfregulatie

Het ontwikkelen van zelfbewustzijn is een grote stap om jouw emoties te laten zien en horen en uiteindelijk te reguleren. Dat laatste volgt met het actieve gedeelte: zelfregulering. Want wat ga je in de praktijk doen met jouw emoties?

Zelfregulatie is het vermogen om grip te krijgen op eigen gedachten, emoties en gedrag. Het betekent dat je soms afstand neemt van jezelf en als objectieve toeschouwer bedenkt hoe je de negatieve aspecten van jezelf zou kunnen veranderen.

Hoe meer je naar je eigen gedrag en gevoelens kijkt, hoe beter je leert om ze te plaatsen en hoe sneller je het vermogen ontwikkelt om ze te reguleren. Jij alleen bent verantwoordelijk voor jouw emoties en reacties.

Hoe kun je meer grip krijgen op jouw emoties?

  • Adem
    Adem diep door tijdens moeilijke momenten waarop je heftige emoties voelt.
  • Mediteer
    Mediteer om je emoties te reguleren. Oefen elke dag, zodat je bijvoorbeeld tijdens een lastig gesprek met een leidinggevende rustig kunt blijven.
  • Neem ruimte voor jezelf
    Als je toch in een ongewenste emotie ervaart, zoals woede, vraag dan of je even tijd en ruimte voor jezelf mag krijgen. Daarna kun je het gesprek weer hervatten.
  • Luister naar je lichaam
    Luister actief naar de signalen van je lichaam.
  • Jij bent jij
    Trek je niet alles persoonlijk aan, ieder mens praat vanuit zijn/haar eigen referentiekader. Dat hoeft niet altijd iets direct over jou te zeggen.

 “In a very real sense we have two minds: one that thinks and one that feels.” – Daniel Goleman

2. Wat is emotionele motivatie?


In het dagelijks leven worden wij gemotiveerd om specifieke doelen te halen. Zo maken we progressie. Maar wat is emotionele motivatie precies? Emotionele motivatie is de mate waarin jouw emotionele gemoedstoestand jouw in staat stelt om een doel te bereiken, of er juist van weerhoudt.

Emotionele motivatie toegelicht: het verhaal van Linda

Linda is een heel aardig persoon en een goede leider. Haar team noemt haar ‘de calculator’ omdat ze weten dat ze op haar kunnen rekenen. Op een dag kreeg Linda te horen dat een van haar ideeën over waardering van medewerkers niet uitvoerbaar was. Het doel was om voor alle medewerkers een plezierige werkomgeving te creëren. Linda had veel tijd gestoken in het ontwikkelen van haar idee. Het leek niet veel geld te kosten en te passen in het bedrijfsbudget van het bedrijf.

Maar de leiding gaf geen toestemming om het idee uit te voeren. Een van de leidinggevenden, iemand waarmee Linda het zeer goed kon vinden, zei dat het plan te ‘chaotisch’ was en teveel tijd zou vragen, tijd die beter besteed kon worden aan het uitvoeren van reguliere taken. Dit oordeel zat Linda niet lekker.

Linda was zich bewust van haar gevoelens en rekende haar leidinggevende er niet persoonlijk op af. Ze ging weer gewoon aan het werk. Het team was trots op haar, omdat ze iets voor hen wilde doen om de werksfeer te verbeteren. Iedereen moedigde haar constant aan. Maar Linda voelde zich toch niet lekker. Ze dacht vaak terug aan haar idee en hoe het had kunnen werken.

Linda’s emotionele motivatie liep duidelijk een deuk op, maar haar algehele motivatie bleef intact. Ze ging door met haar werk nadat ze het negatieve nieuws had ontvangen, en haar team zag niet hoe ze zich er werkelijk onder voelde. Hoewel ze van binnen (tijdelijk) aangeslagen was, liet Linda haar dagelijkse plichten daar niet onder lijden.

“Emotions can get in the way or get you on the way.“ – Mavis Mazhura

3. Sociale emotionele intelligentie


Hoe groter je zelfbewustzijn, hoe makkelijker het dus wordt om je eigen gedrag en emoties te reguleren. Je bent echter niet alleen op de wereld en wij mensen zijn uiterst sociale wezens. We hebben altijd met anderen te maken en stemmen ons af op de mensen om ons heen. De behoefte aan interactie zit in ons DNA.

Sociaal bewustzijn

Sociaal bewustzijn is de manier waarop jij kijkt naar de samenleving en jouw positie daarin en de manier waarop je betekenis geeft aan de interactie tussen mensen. Dit wordt gevormd door jouw sociale positie, opvoeding en de subcultuur (of culturen) waar jij deel van uitmaakt.

Zoals de neurowetenschap heeft ontdekt zijn wij mensen ingesteld op contact, ons brein is uiterst sociaal aangelegd. En dit is letterlijk zichtbaar in de hersenen. Hoe meer we ons emotioneel verbonden voelen met een ander, hoe sterker de hormonen in ons lichaam hierop reageren. Ken je bijvoorbeeld de zogenaamde spiegelneuronen? Dat zijn de neuronen in onze hersenen die ‘automatisch’ meebewegen met een ander persoon. En ook al ben je niet bekend met de wetenschap achter dit alles, je bent er eigenlijk allang bekend mee in de praktijk. Als jij een gezonde, gelukkige relatie hebt, of je bent net verliefd, dan heeft dit een gunstige uitwerking op je energieniveau en gezondheid. En omgekeerd: als je niet gelukkig bent met de interacties die jij dagelijks hebt, zal dit negatieve uitwerkingen hebben.

Heb je ooit in een situatie gezeten waarin je iets vertelde waardoor je gesprekspartner zich aangevallen voelde, terwijl dit helemaal niet jouw bedoeling was? Herken jij in zo’n situatie hoe de ander reageert, of ga je zo op in je eigen verhaal dat je niet op de non-verbale communicatie let?

“No one cares how much you know, until they know how much you care.“ – Theodore Roosevelt

De twee methodes om je Emotionele Intelligentie te verhogen!


Het is zonde om alles altijd perfect te willen doen. Jij bent en blijft een mens van vlees en bloed. Hoe kun je jouw emotionele intelligentie verhogen? De twee belangrijkste stappen

  1. Ontdek wat jouw emoties precies zijn.

Voor mij werkt het om door te schrijven mijn gedachten en gevoelens letterlijk en figuurlijk op een rijtje te zetten. Het is een activiteit waar je echt voor gaat zitten, je kunt je niet laten afleiden door de dagelijkse beslommeringen. Maak je tijdens je ontdekkingsreis vooral niet druk over waarom jij iets voelt. Het is gewoon zo! Hoe vaker je ‘waarom?’ denkt, hoe makkelijker het is om afstand te nemen van je emoties.

Stel jezelf vragen als:

  • Wat voel ik in bepaalde situaties?
  • Wanneer vlucht ik uit een situatie? En wat voel ik dan?
  • Word ik boos als ik kritiek krijg?

  1. Ga na hoe een emotie precies aanvoelt in je lichaam.

Heb je vaak last van negatieve emoties of gevoelens, neem dan de tijd voor jezelf en vraag je dit af.

  • Wanneer ontstond de emotie?
    Op het moment dat iemand iets tegen je zei? Op het moment dat iemand je op een bepaalde manier aankeek? Of was er een andere non-verbale aanleiding
  • Waar in je lichaam voelde je deze emotie opkomen? Hoe voelde deze sensatie?
    Neem de tijd voor om te luisteren naar jouw lichaam.
  • Herken je deze gevoelens van andere momenten?

Wees je bewust van de volgende punten:

  • niets is persoonlijk
  • alles is van tijdelijke aard
  • je kunt je leven lang blijven leren
  • de manier waarop jij ergens mee omgaat is een persoonlijke keuze

Vrouwen en boosheid

Boosheid is een negatieve emotie die vaak voorkomt, maar lang niet altijd wordt geuit. Vooral voor vrouwen is het uiten van boosheid behoorlijk lastig. Ze zijn vaak opgegroeid in een omgeving waar meisjes niet boos horen te zijn, het moest de kop ingedrukt worden. Verdriet mocht wel, maar boosheid was geen geaccepteerde emotie voor vrouwen.

Onthoud dat jij altijd het recht hebt om boos te zijn, om je boos te voelen, zolang je deze emotie op een verantwoorde manier verwerkt. Bokscoaching is een manier om op een gezonde manier met jouw boosheid om te leren gaan. Ook kun je op boosheid reflecteren door erover te schrijven: hoe het voelt, waarom je boos werd, hoe je weer kalm bent geworden, enzovoort.

De negen eigenschappen van sociaal intelligente mensen

  1. Ze nemen de tijd om op zichzelf te reflecteren en om op adem te komen als dat nodig is. Ze stomen niet continu door alleen omdat het moet.
  2. Ze gaan feedback niet uit de weg, maar durven ermee aan de slag te gaan. En ze weten wanneer het constructieve feedback is en wanneer niet.
  3. Ze zijn authentiek. Ze gaan soms linksaf waar iedereen rechtsaf gaat en durven in iedere situatie zichzelf te zijn.
  4. Ze geven complimenten. Ze zijn niet de roddelaars op de afdeling, maar degenen die het beste zien in hun collega’s en de mens in het algemeen.
  5. Ze durven hun fouten toe te geven en excuses te maken als dat nodig is.
  6. Ze houden zich aan gemaakte afspraken.
  7. Ze helpen anderen om verder te groeien. Ze gaan een depressieve of boze collega niet uit de weg, maar steunen deze individuen juist.
  8. Ze zijn nieuwsgierig. Ze zijn bereid om te continu bij te leren, nieuwe dingen te ontdekken, oude dingen opnieuw te proberen en nóg meer te ontdekken.
  9. Ze hebben de drang om de lessen en ideeën waarmee ze zichzelf ontwikkelen door te geven aan anderen.

“I have no special talents. I am only passionately curious.” – Albert Einstein

Conclusie over emotionele intelligentie


Emotionele intelligentie is hèt geheim achter een rustig hoofd en een ontspannen leven. Als je goed met je emoties kunt omgaan, dan kun je veel moeilijke situaties het hoofd bieden en heb je veel minder last van opgekropte gevoelens waar je op den duur last van zult krijgen.

Dus huil, lach, word boos. Geef jezelf de tijd en ruimte om emoties te uiten. En denk niet continue wat de ander dan van je denkt. Laat dit los! En heb je tijd nodig om emoties te verwerken, kies voor jezelf. Wees niet bang om de tijd te nemen voor reflectie!