Het ABC van lichaamsgerichte therapie

05 mei 2017

Heb jij het gevoel dat je 10 ballen tegelijk in de lucht moet houden? Voel je je vaak moe en futloos? Vind je het lastig om je emoties te uiten, terwijl je daar wel de behoefte aan hebt? Wellicht is lichaamsgerichte therapie dan wel wat voor jou.

Soms zit het niet mee: er komt tegenslag op je pad, je staat voor ingewikkelde

keuzes of worstelt met de dagelijkse hectiek van het leven. Het is dan prettig om hulp te krijgen van een goede therapeut of coach. Maar er zijn legio keuzes en niet alle hulp wordt vergoed door je zorgverzekeraar. Veel mensen kiezen daarom voor gesprekstherapie toegepast door psychologen en psychiaters, soms met ondersteuning van medicijnen. Hierbij staat de geest centraal, want in de westerse samenleving zijn verstand, emotie en intellect vaak direct gekoppeld aan ons hoofd dat als superieur wordt gezien en haast onafhankelijk lijkt te functioneren van het lichaam. Niet gek dus dat gesprekstherapie zo populair is. Toch is er ook een andere optie: therapie waarbij het lichaam als uitgangspunt wordt genomen.

In dit artikel vertel ik je meer over lichaamsgerichte therapie, welke varianten er zijn en wat voor mooie resultaten ermee behaald worden. We zullen de volgende punten langslopen:

Wat is lichaamsgerichte therapie?
De geschiedenis
De verschillende lichaamsgerichte therapieën
Voor wie is lichaamsgerichte therapie geschikt?
De wetenschappelijke effecten van lichaamsgerichte therapie
Wat zeggen klanten ervan?

Wat is lichaamsgerichte therapie?

Je bent vast wel bekend met uitspraken als ‘niet lekker in je vel zitten’, ‘een brok in de keel hebben’, ‘tanden op elkaar houden’, of ‘op je tenen lopen’. Deze uitdrukkingen geven aan dat er iets vast zit in het lichaam, maar waar geen aandacht aan wordt besteed. Er is geen tijd voor, er zijn belangrijkere dingen te doen, of we hebben gewoon geen zin om de confrontatie met onszelf aan te gaan.

Maar wat doet al die opgekropte spanning met jouw lichaam? Wat gebeurt er op lange termijn als jij je kaken constant op elkaar houdt of die brok in je keel blijft wegslikken? Als je dergelijk gedrag maar lang genoeg volhoudt, beschouw je het op den duur als normaal. Voor je het weet is die knoop in je maag onderdeel van je persoonlijkheid geworden.

Het lichaam als bron van wijsheid

Alles wat je in het leven meemaakt doet fysiek iets met je, of dit nu positieve of negatieve gebeurtenissen zijn. Dit proces begint al van kinds af aan. Emoties

hebben een grote invloed op onze lichamelijke gezondheid, omdat ze altijd met biochemische reacties in ons lichaam gepaard gaan. Als onze emoties geen natuurlijke uitweg vinden, gaan ze op zoek naar andere manieren om tevoorschijn te komen. Bijvoorbeeld in de vorm van hoofdpijn of rugklachten. Hierdoor raak je uit balans.

Bij lichaamsgerichte therapie gaan we uit van de eenheid tussen lichaam en geest. Door aandacht aan je lichaam te besteden word je je bewust van vastzittende emoties en ontdek waar je precies mee zit. Lichaamsgerichte therapie kijkt naar lichaamshouding, beweging, ademhaling, aanraking, ontspanning en fysieke beleving. Spanningen in het lijf worden voel- en bespreekbaar gemaakt. Vervolgens kunnen blokkades worden opgeheven en problemen verwerkt worden.

De geschiedenis

Een van de grondleggers van lichaamsgerichte therapie is Willem Reich (1897 – 1957). Reich was zijn tijd ver vooruit en werd een controversieel figuur: zowel geliefd als gehaat. Hij schond namelijk enkele psychoanalytische taboes, zoals het gebruik van aanraking tijdens een sessie. Meerdere boekpublicaties van Reich werden indertijd verbannen en verbrand. Toch wist hij de manier waarop we problemen kunnen aanpakken voorgoed te veranderen.

Reich was een leerling van Sigmund Freud, de vader van de psychoanalyse. Hij bewonderde het gedachtengoed van zijn leermeester maar mistte het lichamelijke aspect in zijn werk. Freud ging er van uit dat je met praten over al je moeilijkheden heen kunt komen, terwijl Reich van mening was

dat het lichaam ook een belangrijke rol had in psychische problemen. Hij ontdekte bij mensen met problemen zogenaamde verhardingen in de vorm van spierspanningen en blokkades. Reich concludeerde dat zaken als gespannen spieren, lichaamshouding en ademhaling zich ontwikkelden aan de hand van hoe mensen zich als jong kind manifesteerden binnen het gezin.

Na Reich zijn er verschillende richtingen, werkwijzen en technieken van lichaamsgerichte therapieën ontwikkeld. De een is bekender dan de ander. Haptonomie is in Nederland redelijk bekend.

De verschillende lichaamsgerichte therapieën

Er zijn veel varianten van lichaamsgerichte therapie en coaching. Hieronder volgt een selectie van veel voorkomende stromingen en technieken. De lijst is niet volledig, maar zeker toereikend genoeg om je inzicht te verschaffen in de mogelijkheden.

1. Reichiaans lichaamswerk

Een van de filosofieën van Reich is dat de geest angsten omzet in spierspanningen, deze worden door hem lichaamspantsers genoemd. Die pantsers zorgen er voor dat je angsten en emoties minder heftig voelt, maar ze blokkeren ook je energie. Dat er blokkades zitten kun je merken als je bijvoorbeeld niet zo goed uiting kan geven aan emoties zoals blijheid, boosheid of verdriet of als je letterlijk koude of stramme lichaamsdelen hebt. Bij Reichiaans lichaamswerk wordt door middel van nieuwe ademhalingspatronen en aanrakingen blokkades/spierpantseringen opgespoord en doorbroken.

2. Haptonomie

Haptonomie houdt zich bezig met de ontwikkeling van je gevoelsleven door middel van voelen en aanraken. De haptonoom neemt je tijdens een sessie mee naar de verschillende onderdelen van je lichaam. Wat voel jij nou eigenlijk precies in je onderrug als je daar wordt aangeraakt? Is dat prettig of voelt het gespannen? Word je er blij van of wil je juist zo snel mogelijk weg? De haptonoom bespreekt deze gevoelens met je en laat je ook fysieke grenzen ervaren door bijvoorbeeld heel dichtbij je te komen staan en dan weer verder weg. Wat vind je fijn en wat is jouw grens? En hoe maak jij je grens op je werk of privé duidelijk? Haptonomie is ontwikkeld door de fysiotherapeut Frans Veldman.

3. Bio-energetica

Bio-energetica gaat er vanuit dat je geest weerspiegelt wat er in je lichaam gebeurt en andersom. Iemand die depressief is kan proberen om positief gaan denken, maar dat verandert weinig aan zijn energieniveau. Door dieper te gaan ademhalen gaat zijn energieniveau omhoog en komt er meer gevoel vrij. Emotionele spanningen kunnen al van jongs af aan in ons lichaam vastzitten en zich soms chronisch vastzetten. Bepaalde oefeningen kunnen deze blokkades doorbreken en energie weer vrij door je lichaam laten stromen. Je oefent er bijvoorbeeld om de spanning in je buik los te laten of je hart te openen. Dit doe je zelf door bepaalde houdingen aan te nemen op advies van je coach. Er is bij deze coaching dus geen sprake van lichamelijk contact. Benieuwd naar alles over bio-energetica? Check de link!

4.Body drum release

Body drum release is een methode waarbij de coach afwisselend trommelt op de linkerkant en rechterkant van het lichaam, vaak beginnend met de schouders. Op deze manier komt een tweezijdig proces op gang, waarbij je hoofd minder maalt en je bewustzijn wordt vergroot. Tijdens deze behandeling ervaren mensen vaak een hele diepe ontspanning en ontstaat er een krachtige verbinding tussen lichaam en geest. Er komt een stroom van gedachten en beelden op gang die veel inzichten geeft.

5. Ademcoaching

Vaak gebruiken we maar een beperkt gedeelte van onze potentiële ademhaling. Je haalt dagelijks voldoende adem om te overleven. Maar met ademhalingsoefeningen kun leren je adem voller en ruimer maken, wat je letterlijk meer lucht geeft. Het werkt bevrijdend! Ook hebben we vaak de neiging om op allerlei momenten onze adem in te houden, vooral in situaties van spanning en stress. Bij ademcoaching leer je adem te halen naar de spanningen toe. Je concentreert je volledig op één van de meest belangrijke fysieke processen.

6. Focussen

Krijg je bij het zien van een bepaald persoon of in een bepaalde situatie rillingen over je rug, word je misselijk, krijg je trillende handen of een rood hoofd? Bij focussen ga je ontdekken wat jouw lichamelijke reacties zijn op situaties of thema’s in jouw leven. Je kunt dit samen met jouw coach of therapeut doen, maar ook alleen thuis. Tijdens een focussessie ga je in een comfortabele houding zitten en je concentreren op een bepaalde sensatie in je lichaam. Dat gevoel ga je vervolgens beschrijven en meer ontdekken.

Focus-trainer Ann Weiser Cornell schreef hierover het boek: ‘De kracht van focussen’ waarin ze jou stap voor stap meeneemt wat focussen is. By Lizet gebruikte dit boek en haar kennis voor de ontwikkeling van een e-book over focussen.

Download het GRATIS e-book: Meer energie, minder twijfel

De bovenstaande lichaamsgerichte therapieën zijn door diverse mensen verder ontwikkeld, maar kennen hun oorsprong in het gedachtegoed van Reich (behalve haptonomie). Binnen de lichaamsgerichte therapie worden echter ook elementen uit systemisch werk en psychomotorische therapie toegepast. Deze therapievormen hebben een andere grondlegger.

– Systemisch werk

Hierbij gaan we er vanuit dat iedereen wordt beïnvloed door de systemen (mensen uit je gezin, familie, vriendenkring en werk) waar je deel van uitmaakt.

Veel van ons gedrag en onze (onbewuste) overtuigingen, komen voort uit de manier waarop we zijn opgegroeid. Het familiesysteem waarin je opgroeit zorgt voor patronen die je soms krachtig maken maar soms ook beperken. Bij systemisch werk ontdek je met hulp van je coach welke rol jij vroeger innam en hoe je je daar bij voelt. Je gaat in een zogeheten familieopstelling de banden en verhoudingen letterlijk visualiseren met vloerankers (papiertjes met de namen van familieleden). Ook kijk je hoe dit van invloed is op je huidige relaties en gedrag.

De grondlegger van het systemisch werk is de Duitser Bert Hellinger (1925) Hij studeerde filosofie, theologie en pedagogiek en was onder meer priester, schoolhoofd en missionaris in Zuid-Afrika voor hij in de jaren zestig terug de schoolbanken inging. Hij schoolde zichzelf tot psychotherapeut. De Afrikaanse tradities en rituelen voor de verering van voorouders boeiden hem enorm en hebben sterk bijgedragen aan de ontwikkeling van familieopstellingen.

– Psychomotorische therapie

Deze therapie gebruikt lichaamsbeweging en -beleving om psychische en/of lichamelijke klachten te verminderen. Er wordt veel gebruik gemaakt van sport en spel, zoals badminton, boksen en tai chi om contact te maken met jouw lichaam. Je gaat met je coach op ontdekkingstocht: wanneer voel jij je moe? Wanneer ren jij voor de bal en wanneer laat je hem gaan? Frustreert het jou als je verliest of heb je het gevoel dat je daar geen invloed op hebt? Ook worden er ontspanningsoefeningen uit de mindfullness en yoga gebruikt om zo meer aandacht te krijgen voor de signalen van je lijf.
Grondlegger van de psychomotorisch therapie is de Duitse psychiater Hermann Simon. In 1929 verscheen in Berlijn zijn boek ‘Aktivere Krankenbehandlung in der Irrenanstalt’. In die tijd een zeer vooruitstrevend boek waarin voor lichamelijke activering van psychiatrisch patiënten werd gepleit. Veel patiënten zaten toentertijd voorgoed in een tehuis. Simon stelde dat hun gedrag niet (alleen) te verklaren was uit hersenprikkels en het wegvallen van remmingsmechanismen. Hij vermoedde dat het gedrag van patiënten wel degelijk te beïnvloeden was door de omgeving. Patiënten moesten daarom nieuwe ervaringen opdoen waaronder bewegingsactiviteiten

– Rebalancing

Rebalacing is een manier om dichterbij je lichaam te komen door aanraking en zelfonderzoek. Soms zijn de aanraking subtiel, dan weer meer aanwezig en soms ook een sessie zonder aanraking. Door dichterbij de spanning in je lichaam te komen, kun je daarna leren ontspannen. Wikepedia omschrijft het als: ‘De behandelaar ‘voelt’ het lichaam middels massage op de aan- of afwezigheid van ‘blokkades’. Tijdens de behandeling wordt geprobeerd deze blokkade los te maken. De cliënt ligt tijdens de behandeling op een behandeltafel.’.

Leestip: ontdek nog meer lichaamsgerichte therapieën

Voor wie is lichaamsgerichte therapie geschikt?

Lichaamstherapie is voor iedereen geschikt die tegen één of meerdere van de volgende punten aanloopt:
– constant 10 ballen in de lucht moeten houden en altijd aan een ander denken;
– het gevoel hebben geleefd te worden;

– emoties niet of nauwelijks kunnen uiten, terwijl daar wel behoefte aan is;
– last hebben van (onverklaarbare) lichamelijke klachten;
– zich moe en futloos voelen;
– graag een betere relatie met zichzelf en anderen willen opbouwen;
– slecht eigen grenzen kunnen voelen en aangeven;
– het gevoel hebben niet gelukkig zijn.

Een aantal veel voorkomende klachten zijn:

Piekeren en malen tot diep in de nacht – depressieve gedachten – burnout – stress en hartkloppingen – trauma’s – migraine – RSI – hyperventilatie – chronische vermoeidheid – spanning – faalangst – paniekaanvallen – verdriet.

Vrijblijvend kennismaken met By Lizet

Als je nieuwsgierig bent geworden, kom dan gerust eens bij mij langs om kennis te maken.
Ik ben gediplomeerd lichaamsgericht coach (post-HBO) en gebruik onder meer technieken uit de bodydrum, het systemisch werk, ademcoaching en haptonomie. Daarnaast ben ik gecertificeerd weerbaarheids- en fitnesstrainer, en geef ik ook bokscoaching. Ik kijk echt naar jou als persoon. Samen gaan we op ontdekkingstocht en onderwijl gebruik ik de technieken, die het meest van toepassing zijn op jouw vraag.

Hieronder vind je wetenschappelijke informatie over de goede resultaten die bereikt worden met lichaamsgerichte therapie.

De wetenschappelijke effecten van lichaamsgerichte therapie

In de afgelopen jaren is er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van lichaamsgerichte therapie. Hieronder een paar opvallende resultaten.

Haptonomie

In 2012 werd een studie gepubliceerd door de Vrije Universiteit Amsterdam met de titel ‘The clinical effectiveness of haptotherapy in routine practices’:
Meer dan 75% van de deelnemers vertoonde een significante verbetering op de SCL-90, terwijl het totale herstelpercentage meer dan 50% was. Conclusie: de resultaten suggereren dat haptonomie een effectief middel is voor het behandelen van psychologische en somatische klachten. Vanwege de verkennende en ongecontroleerde aard van de studie is echter meer onderzoek nodig om de effectiviteit van haptonomie volledig te bewijzen in vergelijking met gecontroleerde omstandigheden. [Vertaald vanuit het Engels, red.]

Mindfulness

Aan Ohio State University’s Wexner Medical Center werd wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van mindfulness op medewerkers van een Intensive Care. Daar is de stress immers voortdurend hoog is. Uit het onderzoek bleek dat al na acht trainingssessies de stress onder de deelnemers met 40% was gedaald. Wetenschappers van Dawn Querstret en hoogleraar Mark Cropley van de University of Surrey vergeleken 19 studies en kwamen tot de conclusie dat mindfulness-trainingen succesvol zijn in het terugbrengen van zorgen die ons dagelijks teisteren.

Depressie

De effecten van oefentherapie en fysieke inspanning op depressie zijn grondig bestudeerd. Aangetoond is dat met name conditietraining de reactie op therapie verbetert. Driekwart van de patiënten ervaart trainen als positief en ontspannend. Ze richten zich hierdoor meer op de positieve elementen in het leven en worden sterker gemotiveerd om hun behandeling voort te zetten. Dit leidt tot toegenomen vechtlust en activiteit, weerbaarheid en vertrouwen en minder angst. Voor meer informatie verwijs ik je graag door naar dit artikel.

Lichaamsgerichte therapie wordt door consumenten over het algemeen positief beoordeeld en er wordt een vermindering van klachten waargenomen. Lees hier meer over het onderzoek.

Wat zeggen échte klanten ervan?

Al die wetenschappelijke studies zijn natuurlijk leuk en aardig, maar wat zegt de mens over wat lichaamsgerichte therapie met hen doet? Ik heb de reacties gepeild bij mijn eigen klanten en die van andere coaches en therapeuten. Dit kwam er zoal naar voren:

– ik geniet meer van het leven;
– ik ben rustiger in mijn hoofd;
– ik ben weer lekker aan het werk;
– ik voel me een stuk lichter en ben dichter bij mezelf gekomen;
– ik kan eindelijk vrij bewegen zonder rugpijn;
– ik voel me zelfverzekerder;
– ik kan me meer ontspannen;
– ik heb weer plezier in het leven;
– ik durf mezelf meer prioriteit te geven;
– ik kan mijn emoties beter uiten;
– de pijn in mijn nek en schouders is afgenomen;
– ik accepteer wie ik ben en wat mijn eigen (fysieke) beperkingen zijn;
– ik weet nu wat ik wel en niet kan;
– ik durf mijn stem te laten horen tijdens vergaderingen en presentaties.

Ga voor een goede klik

Wat je klacht ook is, het allerbelangrijkste is dat het goed klikt tussen jou en je coach of therapeut. AIs de klik er niet is, dan is het heel onwaarschijnlijk dat de behandeling succesvol wordt. Zorg er dus voor dat je iemand treft waar je het goed mee kunt vinden. En wees nooit bang om over te stappen naar een ander als je merkt dat dit niet het geval is of als de relatie tussentijds wordt verstoord.

Je bent in ieder geval van harte welkom om eens bij mij in Rotterdam langs te komen.

Bronnen:
Terug naar Normaal, Allen Francs
Traumasporen, Bessel van der Kolk
Vrouwenlichaam, vrouwenwijsheid, dr. Christiane Northrup
Haptotherapie: praktijk en theorie
The clinical effectiveness of haptotherapy in routine practices