Het leiderschapstrauma: hoe het mensen aan de top raakt [de 5 beste oplossingen]]

Trauma overkomt iedereen.   Niemand is immuun. Niemand wordt uitgezonderd.
Wereldberoemd? Succesvolle zakenvrouw? Wereldreiziger?

Traumatische gebeurtenissen sluiten jou niet uit.

Trauma is de verbinding verliezen met jezelf.
Niet meer kunnen handelen en een vernauwde focus hebben.

Wat is trauma nog meer?

Trauma bestaat uit onbewuste herinneringen.
Stress in je lijf bij bepaalde geuren, smaken of aanrakingen.

Trauma is angst. Angst voor het verleden.

Psychiater Bessel van der Kolk omschrijft het als volgt:

“Trauma is een ‘ziekte’ waarbij je niet in het heden kunt leven.”

Maar wat als je niet bang bent voor het verleden en in plaats daarvan bang wordt voor de toekomst?

Stel: je bent een top CEO, directeur of manager. Medewerkers, investeerders en familie steunen op jou. Jij bent voor hen verantwoordelijk.  Maar je bedrijf komt in zwaar weer terecht. En je maakt je zorgen over de toekomst.
Je bent bang om fouten te maken en zo je status en financiën te verliezen.

Leidinggevenden kunnen zo’n hoge druk voelen dat hun symptomen lijken op een chronisch trauma. Een leiderschapstrauma.

Hoe werkt trauma bij leiders precies?

In dit artikel probeer ik een link te leggen tussen de woorden van ondernemer Ben Horowitz over de strijd die leiders, CEO’s en ondernemers ervaren en die van trauma-expert Bessel van der Kolk over signalen van trauma. Hierbij dienen het artikel ‘Trauma May Explain The Suffering of CEO’s, Leaders & Startup Founders’, boeken van traumadeskundigen en mijn eigen praktijkervaring als coach ter inspiratie.

Leiderschapstrauma versus ‘gewoon’ chronisch trauma

Een van de belangrijkste verschillen tussen het leiderschapstrauma en andere vormen van trauma zijn de factoren verleden, heden en toekomst.  Bij chronische trauma’s worden individuen achtervolgd door gebeurtenissen uit het verleden. 

Bij het leiderschapstrauma wordt het individu getraumatiseerd door een ondraaglijke angst voor de toekomst.

Ze hebben geen flashbacks, maar flashforwards.

Neurowetenschappers hebben aangetoond dat het voor de hersenen niet uitmaakt of er alleen wordt gedacht aan een negatieve toekomst, of dat de ingebeelde rampscenario’s zich daadwerkelijk afspelen. Ze worden er op dezelfde wijze negatief door beïnvloed.

Chronisch trauma leidt tot aanpakken van het verleden, leidersschapstrauma is het aanpakken van de toekomst.

Welke leiders zijn gevoelig voor leiderschapstrauma?

Een leiderschapstrauma kan verergerd worden door het ego van de leider in kwestie.

Het ego hecht namelijk grote waarde aan behaalde resultaten en besteedt graag buitensporig veel tijd aan scenario's waarin hij/zij de held van de dag is. Totdat het bedrijf in zwaar weer terechtkomt: dingen als financieel wanbeleid, onethisch gedrag van medewerkers, een beurscrash of interne confrontaties kunnen het ego enorm op de proef stellen.

 De leider kan zich een mislukkeling voelen in de ogen van het eigen ego. Er komt schaamte omhoog omdat hij/zij de controle dreigt te verliezen en dus niet meer die ideale held kan zijn.

En dan komt de angst komt omhoog. 

De vraag “wat als…?” is dominant aanwezig.

De vele stressoren en negatieve flashforwards kunnen leiden tot symptomen die lijken op een chronisch trauma. Dus leiders, CEO’s en directeuren: opgelet! 

Jij herkent het vast wel. (En je hoeft er niet per sé een leidinggevende functie voor te hebben, maar kunt ook een stressvol beroep hebben als bijvoorbeeld arts, crisismedewerker, of politieagent.)

Je presteert al jaren onder druk. Je hebt je hele vermogen en al je energie geïnvesteerd in het bedrijf. En voor jou is er maar één mogelijke uitkomst: winnen en winst maken. Je moet presteren.

Je medewerkers, klanten, co-investeerders en familie vertrouwen op je. Dit voelt volkomen logisch, want jij pakt het aan. Je bent 100% gefocust en toegewijd. Dit is wat jij wilt.

Alleen na het eerste succes verschijnen er onverwachte obstakels. Er zijn financiële problemen, er ontstaat onrust thuis, investeerders en medewerkers haken af. Je slaapt slechter. Je energie daalt. Je krijgt meer en meer hoofd- en rugpijn. Maar het werk gaat door. Jij gaat door. Je voelt je verantwoordelijk, want heel veel mensen rekenen op jou.

Je kunt veel en doorstaat de eerste stormen. En het gaat weken, maanden, misschien wel jaren goed.

Totdat…
 
  …je niet meer kunt slapen. Er nog meer problemen komen. En je bang wordt voor de toekomst, de twijfel toeslaat of het nog goed komt en de druk groter wordt. Beslissingen nemen vind je lastig worden.

In gedachten blijven de vragen komen:
  - wat is de juiste beslissing?
 -  wat als…. misgaat?….  wat als…?

 Je ziet telkens een toekomst vol teleurstellingen voor je.  Bedrijf failliet. Ontslagen. Schulden. Je deelt je angsten en zorgen niet met anderen. Je wilt het alleen oplossen.

Leiderschapstrauma lijkt te ontstaan als de leider zijn eigen lijden negeert en geen aandacht meer schenkt aan eigen behoeften en gevoelens.

Ben Horowitz omschrijft het als volgt:
De meest moeilijke vaardigheid als CEO was het vermogen mijn eigen psychologie te managen. In de loop van de jaren heb ik 100 CEO’s gesproken die hetzelfde ervaren. Toch praten er weinig mensen over, en lees ik er weinig over. Het is alsof de eerste regel is: praat niet over je psychologische zorgen. 

De leider bouwt een schild om zich heen en neemt afstand van anderen.

Ze zitten gevangen in zichzelf. In hun eigen gedachten en emoties.
Ze zitten vast in hun zelfbedachte rampscenario’s.

Bessel van der Kolk omschrijft trauma als volgt:
 1.  gek worden in de stilte
 2.  schuld en schaamte ervaren over het feit dat je wel of juist niet iets hebt gedaan
 3. een ziekte van niet in het heden kunnen blijven

Ik spreek regelmatig directeuren en ondernemers over hun angsten.

Zo zat Arjan*, CEO van een beursgenoteerd bedrijf, bij mij. En hij vertelde het volgende.

Mijn angst was zo groot,
Ik zat er zo diep in,
ik zag geen enkele uitweg meer.
De druk was immens.
En ik had het gevoel dat niemand mij begreep.
 

Ik wist dat het anders moest,
ik moest ertussenuit.
Ik boekte een hotel voor mij en mijn vrouw.
‘s Nachts werd ik badend in het zweet wakker,
van angst, van de druk,
van de beslissingen die ik moest nemen.

Ik wilde deze druk niet meer voelen,
En het voelde alsof ik geen andere uitweg had.

Ik wilde uit het raam springen,
weg van de druk.
Maar ik wilde niet dood.
Elke keer als ik naar het raam liep
vroeg ik mijn vrouw huilend om me alsjeblieft tegen te houden.
Ik wilde niet dood, alleen ontsnappen.
 
Arjan was letterlijk doodop.
Hij wilde de angst niet meer in de ogen kijken.
Hij wilde ervan weg.
Hij wilde er letterlijk uit springen.

En Arjan was doodsbang.
De druk was te hoog.

Hij is niet de enige. De zelfmoordcijfers onder CEO’s en beroemdheden zijn erg hoog.  Ze voelen continu een immense druk. 

Kun je de voortdurende druk en angst van leiders vergelijken met een chronisch trauma?  

Ben Horowitz behandelt in zijn boek The Hard Thing ‘De Strijd’ die ondernemers en CEO’s voeren. De strijd van het willen presteren, het goede doen en succesvol zijn. Bessel van der Kolk legt in zijn boek TraumaSporen uit hoe je trauma ervaart als doorsnee mens.

Hun omschrijvingen lijken enorm op elkaar:

Horowitz: Je vraagt je af waarom je dit bedrijf bent gestart, deze functie hebt aangenomen, mensen vragen waarom je niet stopt en je weet het antwoord niet… medewerkers zijn ontevreden en denken dat zij gelijk hebben.
Van der Kolk: Zelfverwijt is bijna universeel bij trauma. Het gaat over jezelf de schuld geven van iets wat je wel of niet hebt gedaan. 

Horowitz: De strijd is waar zelftwijfel zelfhaat wordt.
Van der Kolk: Het is de zelfhaat en schaamte die centraal staan bij chronisch trauma.

Horowitz: De strijd is wanneer je op vakantie gaat om je beter te voelen, maar jij je slechter voelt.
Van der Kolk: Op het moment dat het stil wordt, word je gek. 

Horowitz: Wanneer jouw eten smaak verliest, jij een gesprek hebt maar niet hoort wat de ander zegt, omdat jouw gedachten alleen maar bij de strijd zijn…
Van der Kolk: Trauma is een ziekte waarbij je niet in staat bent aandacht te schenken aan het heden. 

Leiderschapstrauma is niet een lastige dag, een lastige week of een lastige maand.

Het zijn lastige maanden en jaren. Je voelt continu een enorme druk en weet dat keuzes enorme gevolgen hebben. Je voelt geen ruimte voor een persoonlijke crisis. Het voelt alsof je moet doorgaan totdat je erbij neervalt.

Vijf praktische tips om een leiderschapstrauma op te lossen. 

1. Verbind

Alleen zijn met angstige gedachten en gevoelens is een kwelling

 Maak jouw gedachten en gevoelens bespreekbaar. Dit heeft een magische werking.

Een leider moet zichzelf uitdagen om de juiste woorden te vinden voor zijn/haar realiteit. Daarnaast moet er iemand luisteren met compassie, zonder te oordelen. Deze eerste stap gaat niet om de oplossingen, maar om erkenning, verbinden en zelfcompassie.

De eerste stap is het voelen van veiligheid om je eigen diepste angsten en twijfels onder woorden te brengen, zodat de schaamte verdwijnt en je weer gewoon mens kunt zijn.

2. Rust

Je lijf en geest hebben een reset nodig. Geef je lichaam rust:

1. Elke dag minimaal 8 uur slapen
2. Elke dag 30 minuten helemaal niets doen
3. Iedere week iets als een massage, saunabezoek, of een floatsessie boeken

Geef je geest rust:

1. Elke dag minimaal een uur naar buiten en genieten van de omgeving
2. Je telefoongebruik verminderen: ‘s avonds uitzetten en niet meenemen naar bed
3. Een ontspannende hobby oppakken: dansen, muziek maken, hardlopen, mediteren.

Jouw bedrijf heeft een heldere geest nodig, zodat er krachtige keuzes gemaakt kunnen worden.

3. Maak een plan

Maak een concreet plan (eventueel samen met een coach) voor acties op korte termijn. Er dient een praktisch overzicht te komen met prioriteiten voor de komende drie maanden.

Een plan geeft lucht. Betrek anderen bij dit proces en doe niet alles langer alleen.

4. Ontdek je waarden 

Het is tijd om opnieuw de verbinding te zoeken met je eigen waarden en de vicieuze cirkel van angstige gedachten te doorbreken.

De juiste kant op groeien helpt je te focussen op je eigen normen en waarden. Belangrijk is dat je opnieuw naar je eigen waarden kijkt. Hoe beter jij die kent, des te groter de kans is dat je niet vast komt te zitten in negatieve flashforwards.

Dit is de fase om je weer mens te voelen en te weten dat jij oké bent! 

De kracht van trauma is enorm. Daarom kan het goed zijn om een traumadeskundige in te schakelen, zodat je sneller positief transformeert.

5. Investeer in jouw emotionele veerkracht

De meeste ellende ontstaat wanneer je vastzit in emoties als angst eenzaamheid, onrust en paniek. Gevoelens en emoties zijn geen teken van zwakte, maar zijn menselijk.

Als je je alleen maar focust op negatieve emoties, ontstaat er vanzelf een allesomvattende negativiteit.

Emoties zijn goed en zijn altijd waar, maar ze verdringen is nooit goed.

Kijk met compassie naar jezelf en vind een manier om te ontladen: hardlopen, boksen, een strandwandeling maken, mediteren, zingen, dansen, lachen.

 En bij wie durf jij je gevoelens en emoties te tonen? Trek jezelf niet terug, maar omring je met mensen waar jij je veilig bij voelt en met wie je je twijfels durft te delen.

En bedenk: wat kan ik vandaag doen om mijn negatieve emoties los te laten? Het is iedere dag een klein beetje doen, waardoor je uiteindelijk grote stappen maakt!

Hoe nu verder?

Er zijn meerdere redenen waarom ik dit artikel over leiderschapstrauma heb geschreven:

 1. Er wordt te weinig aandacht aan besteed
 2. Leiders en ondernemers moeten weten dat ze niet alleen zijn
 3. Mijn coaching is gericht op professionals met traumagerelateerde klachten

Annet van Bemmel, Hoofd uit, hart aan!
De beste persoonlijke coaching ooit! Ervaren wat je kan en wat je niet kan en confrontaties aangaan met jezelf door oefeningen te doen waarmee je in contact komt met je gevoel. Lizet voelt haarfijn aan hoe zij je in het moment moet begeleiden in je zijn. 

Als jij niet langer jouw tijd wilt verspillen aan angst, frustratie en je in plaats daarvan wilt focussen op weerbaarheid en veerkracht, stuur een bericht naar mail@bylizet.nl. Ik neem dan zo snel mogelijk contact met je op.