Emoties herkennen: zo verhoog je jouw emotionele intelligentie

Een collega heeft de afgesproken deadline niet gehaald. Je voelt je boos, geïrriteerd of gefrustreerd. Je mag een presentatie houden om een nieuw project binnen te slepen. Je bent blij, zenuwachtig en voelt je een tikkeltje onzeker. Er was beloofd dat je promotie zou krijgen, maar je leidinggevende laat je op het laatste moment via e-mail weten dat het toch niet doorgaat. Je bent verdrietig, teleurgesteld.

Je voelt dagelijks talloze emoties, vaak meerdere op hetzelfde moment.

Je kunt niet om ze heen. Toch zijn er veel mensen die hun emoties het liefst negeren. Emoties zijn een teken van zwakte, denken ze. Emoties uiten kan lastig zijn en vereist dat je je kwetsbaar opstelt. En ons kwetsbaar voelen, dat willen we vaak niet.

Mensen zijn nu eenmaal emotionele wezens. Of je nu een leidinggevende, werknemer of zelfstandig professional bent, het maakt niet uit. Je krijgt te maken met emoties en gevoelens. Daar dender je vaak overheen, want er moet gewerkt worden. Dagen zijn hectisch en er is weinig tijd om stil te staan bij wat je voelt.

Wil jij je emotionele intelligentie verhogen en een betere leider, ondernemer, collega, partner of vriend worden?

Dan is het zaak om eerst je eigen emoties te kunnen herkennen. Emotionele intelligentie is o.a. gebaseerd op het vermogen om emoties te herkennen, te interpreteren en er adequaat op te reageren. Dit begint bij je eigen emoties.

De basisemoties

Even terug naar de basis: in de psychologie worden er traditioneel vier basisemoties onderscheiden. Dit zijn boos, blij, bang en bedroefd. Deze zijn voor de meeste mensen ook het makkelijkst te herkennen. Tegenwoordig zijn niet alle psychologen het erover eens dat het er maar vier emoties zijn. Sommigen erkennen er zes, waarbij verbazing en afschuw emotie vijf en zes zijn. Deze zijn meestal iets lastiger te herkennen. Een andere theorie rekent ook nog minachting onder de basisemoties.

De meningen over de fundamenten van emoties lopen dus al aardig uiteen. Naast emoties zijn er ook nog gevoelens. Laten we deze ook kort onder de loep nemen, want wat is precies het verschil tussen deze twee?

Het verschil tussen emoties en gevoelens

Er valt onderscheid te maken tussen emoties en gevoelens, hoewel de termen in het dagelijks spraakgebruik door elkaar heen worden gebruikt.

Gevoelens zijn wat je letterlijk voelt: bijvoorbeeld moe, verlegen, bang, of opgelaten.

Emoties zijn de waarneembare expressies van gevoelens, die je triggeren tot actie. Als je boos bent, kun je je stem verheffen, met iets gooien of weglopen. Als je je verdrietig voelt, is huilen een gangbare expressie. Sommige mensen kunnen niet huilen, ook al voelen ze zich verdrietig (leestip: hoe om te gaan met verdriet) Dit geeft duidelijk het verschil aan tussen gevoelens en emoties. Emoties zijn vaak heftiger voelbaar dan gevoelens en zetten daardoor aan tot actie.

Emoties voelen vaak intens en zijn van korte duur, terwijl gevoelens vaak minder intens zijn en langer kunnen aanhouden.
Emoties komen voort uit het limbisch systeem (het primitieve deel van de hersenen).
Emoties triggeren het zenuwstelsel (vechten, vluchten en bevriezen), gevoelens doen dat minder.

Wat kun je doen om beter te worden in het herkennen van emoties?

Stap 1: Emoties herkennen - welke lichamelijke sensaties ervaar je? 

"Je zit in een vergadering en een collega verwijt je dat je bepaalde taken niet hebt uitgevoerd. Je voelt dat je hart sneller gaat kloppen. Je blijft stil zitten met je mond stijf dicht en je armen over elkaar. Die woorden kwamen hard binnen. Ondanks dat je ziek was, bleef je zo hard mogelijk doorwerken. Je voelt je persoonlijk aangevallen."

Het beleven van emoties is universeel. Jij voelt emoties en jouw collega ook. Voel je niet schuldig, maar ga op onderzoek naar wat jouw emoties triggert.

Vaak als je iets voelt, komt er eerst een lichamelijke reactie en daarna komen er gedachten bij. Het lichaam reageert als eerste. Een aantal jaren geleden is er onderzoek gedaan naar fysieke sensaties in combinatie met emoties. Het bleek dat alle mensen emoties allemaal op dezelfde manier ervaren in hun lichaam.

Emoties zitten in ons limbisch systeem vastgelegd. Elke emotie heeft een eigen circuit in de hersenen, waarbij specifieke hormonen vrijkomen.

Neem de tijd om emoties en gevoelens in kaart te brengen met dit korte stappenplan:

 1. Start elke werkdag met vijf minuten opschrijven wat je voelt en ervaart; zijn het gevoelens, emoties, of beide?
En waar in je lijf voel je ze?
 2. Sluit de werkdag af met opschrijven wat je hebt ervaren en gevoeld.
 3. Ervaar je een heftige emotie? Als deze emotie is geweken, neem dan 10 minuten de tijd om terug te analyseren wat er fysiek met je gebeurde. Hoe zou je de ervaring omschrijven?
 4. Zoek een partner om hier samen over te praten.
 5. Begin met mediteren, dit is een ideale manier om je emoties en gevoelens te observeren.

Stap 2: Emoties herkennen - wat triggert jouw gevoelens?

Je weet nu hoe een emotie aanvoelt in je lijf en loopt er niet meer voor weg. Verstand en gevoel horen bij elkaar, dus de volgende stap is om te kijken wat een bepaald gevoel triggert. Waardoor word je boos, blij, bang of bedroefd?

Vaak komen gevoelens los door relaties en interacties die je met anderen hebt.

Stel jezelf de volgende vragen.
1. Wat heb ik gezien, gehoord of waargenomen wat het gevoel zou kunnen hebben veroorzaakt?
(Bijvoorbeeld: iemands woorden, de manier waarop iemand je aanspreekt, andermans gezichtsuitdrukking.)
2. Welke zintuigen staan op schertp als jij wordt getriggerd (horen, zien, voelen, ruiken, proeven)
3. Welke behoefte gaat er achter dit gevoel schuil?
4. Wat is de intentie van het gevoel, wat wil ik ermee bereiken?
5. Wees nieuwsgierig!

Schrijf de antwoorden op en ga op onderzoek uit.

Stap 3: Emoties herkennen - tijd vrijmaken

Wil jij je emotionele intelligentie verhogen, dan hebben emoties en gevoel tijd en ruimte nodig.

Dit betekent dat je er niet langer overheen kunt walsen, ze onderdrukken of negeren. Ben je boos op een collega, dan ben je boos. Dat mag je voelen. Ben je verdrietig omdat je genegeerd wordt door je baas? Dat mag. Laat dat gevoel er zijn.

Stop met afleiding zoeken en doe slechts één taak tegelijk

 Als je je e-mail aan het beantwoorden bent, negeer dan die binnenkomende appjes. Ben je aan het koken, neem dan die rinkelende telefoon niet op.  Alles en iedereen vraagt continue om jouw aandacht en je brein overstroomt. Hoe vaker en langer je je op één ding kunt focussen, hoe rustiger je mentaal en fysiek wordt. Zo creëer je de ruimte om echt je gevoelens en emoties te ervaren.

Plan je agenda niet helemaal vol

Een overvolle agenda zonder rustmomenten om te reflecteren is niet optimaal voor een hoge emotionele intelligentie. Plan bewust tijd in om te voelen. Neem er een vast half uur per dag voor, of pak na elke afspraak even vijf minuten voor jezelf om op adem te komen. Emoties en gevoelens zijn als spieren, je moet ze regelmatig trainen en laten herstellen.

We vinden het zo normaal dat we constant in de weer zijn, dat we vergeten zijn om te voelen in het hier en nu. Wil je hier verandering in brengen, dan is het belangrijk om goed voor jezelf te zorgen en tijd voor jezelf te nemen.

Emoties herkennen - saboterende strategieën

‘Ik denk, dus ik ben,’ is een beroemde uitspraak van René Descartes en een van de hoekstenen van de westerse filosofie. Het geeft aan hoeveel waarde wij westerlingen al eeuwenlang hechten aan ratio en verstand. Een recenter voorbeeld is het onlangs verschenen boek van Dick Swaab: Wij zijn ons brein. Kennis is macht. Deze verheerlijking van het denken gaat ten koste van de ruimte voor emoties en gevoelens. We zijn vergeten hoe we emoties kunnen herkennen en uiten, omdat dat in onze maatschappij vaak niet gewenst is.

We zijn gericht op doelen en prestaties. Maar hoe vaak wordt er op jouw werk gesproken over gevoelens, emoties, angsten, irritaties, jaloezieën of onzekerheden? Emotionele intelligentie heeft niet alleen betrekking op jezelf, maar gaat ook om het ervaren en waarnemen samen met anderen.

Hoe ga jij op je werk of thuis met emoties om?

1. Emoties onderdrukken

Emoties wil je liever niet voelen, dus je doet er alles aan om ze te onderdrukken of te negeren.

2. Emoties begrijpen

Emoties vind je erg ingewikkeld en je probeert ze te rationaliseren. Je hebt er op die manier gevoelsmatig meer controle over.

3. Emoties wegwuiven

De emoties mogen er wel zijn, maar je wuift ze liever weg. Het valt allemaal wel mee.

4. Emoties erkennen

Emoties mogen er van jou wel zijn. Je voelt, ervaart en neemt waar wat er is. Je erkent de emoties zoals ze boven komen.

5. Emoties verdoven

Je hebt geen zin in boosheid, verdriet of angst. Dus op het moment dat je iets dreigt te voelen, ga je wat wijntjes drinken, Netflixen of uit je dak op een feest.

6. Emoties vermijden

Je wilt emoties niet voelen, dus je probeert situaties waarin emoties kunnen ontstaan te vermijden. Bijvoorbeeld door continu bezig te zijn, zodat er geen tijd en ruimte is voor emoties.

Leestips over emoties en de werkvloer.

1. Ontdek de meest effectieve tips om emotionele intelligentie op het werk te vergroten. 

2. Op welke wijze kun jij met jouw team jullie EQ ontwikkelen.

Tot slot!

Deze tips en wijsheid heb je weer op zak, maar wat nu?

Ga je simpelweg terug Netflix kijken en in hetzelfde patroon vallen of ben je op zoek naar duurzame transformatie? Word alsjeblieft geen blogjunkie… Een blogartikel lezen is namelijk geen garantie op resultaat.

Dus is het tijd om de mouwen op te stropen en je echt lekker in je vel te gaan voelen, want jij hebt ook recht op liefde en geluk. Kun je wat hulp gebruiken, dan is Lizet ervoor. Ze helpt je aan een rijker leven door jezelf op nummer 1 te zetten.

1. Download haar gratis videotraining.
2. Check het unieke coachtraject Expeditie Evenwicht 

Lizet helpt ambitieuze professionals en ondernemers naar meer geluk, plezier en minder gedoe. Vooral degene die een goed stel hersens, een goede baan en fijne vrienden hebben, maar zich toch onrustig of onzeker voelen.