Haptonomie Podcast met Carin Mannak

Lizet:   Van harte welkom bij de Nederlandse podcast over de meest mooie body- en mindmethodes voor minder stress en meer emotionele veerkracht. Mijn naam is Lizet Bakker, en in deze podcastserie maak je kennis met diverse methodes. Mijn gast van vandaag is Carin Mannak, en zij is al meer dan 23 jaar haptonoom, heeft een eigen praktijk en daarnaast is zij docent bij het Atma-instituut.

Lizet: Welkom, Carin!

Carin: Dankjewel, Lizet.

30s: wat is haptonomie?

Lizet: Laat ik maar beginnen met de vraag: Wat maakt Haptonomie voor jou zo bijzonder?

Carin:  Ja, ik denk dat voor veel coaches en therapeuten geldt dat het vak zoals ze het uitoefenen, dat juist die vorm het zo bijzonder maakt, omdat je ooit in een eigen proces daar ten diepste in geraakt bent geweest, en dat je toen hebt gevoeld van “oh, hier gaat het om”. En voor mij was dat ooit haptotherapie, toen ik 23 was. Ik merkte dat het allemaal niet simpel was, het proces, maar dat die richting en die sturing die ik via haptotherapie kreeg, dat dat de weg naar verandering was zoals ik ook voelde dat die moest zijn.

Lizet: En kun je voor de mensen die luisteren die nog nooit van haptonomie hebben gehoord, iets kort vertellen over wat het is?

Carin: Wat haptotherapie heel sterk doet is dat het allerlei thema’s waar mensen mee worstelen, bewust of onbewust, dat het die probeert te vertalen naar een gevoelservaring. Dus je weet misschien best dat je het moeilijk vindt om je grenzen aan te geven, nou dan zal een haptotherapeut met jou bezig zijn, niet alleen om het daarover te hebben en je misschien nog te vertellen dat je dat toch echt wel mag dóen, want dat wist je zelf ook al. Maar die zal je ondersteunen om door beter te leren en te kunnen luisteren naar de signalen van je lichaam, om echt naar verandering te kunnen komen. Haptotherapie probeert altijd om de dingen voelbaar en tastbaar voor jezelf te maken. En als je dat meer hebt, ten opzichte van dat je het ook al wel weet, want mensen weten vaak al wel hoe de dingen in mekaar zitten, dan kun je makkelijker naar verandering komen.

2m48s: Betekent haptonomie op een massagetafel liggen?

Lizet: En is het dan zo dat je bij haptonomie vaak hoort dat je bijvoorbeeld op de tafel moet liggen en dat je eventueel kleding uit moet doen, is dat ook daadwerkelijk zo? Of is dat helemaal niet?

Carin: In mijn praktijk gebeurt het zelden dat er iemand in z’n ondergoed ligt. Er kan een heel enkele keer wel eens aanleiding zijn waardoor we beiden denken dat dat het beste is, maar over het algemeen werk ik niet zo. Het hangt ook een beetje van de therapeut of de coach af of die daar meerwaarde in ziet. Voor mij persoonlijk werkt het net zo goed wanneer iemand in z’n kleding op de massagetafel ligt. Het criterium is niet of ja al of niet in je ondergoed ligt. Het criterium is dat iemand op die manier op die tafel kan liggen en ook aanraking kan toestaan waardoor die dieper in contact met zichzelf kan komen. Vaak klinken dingen vanuit haptotherapie misschien in eerste instantie een beetje wollig, want ja… contact met je lichaam, hoezo? Je loopt toch de hele dag en je doet alle dingen, en je hebt toch een lichaam? Maar ja, de schone kunst is ook altijd om van die voorbeelden te vinden die iedereen wel herkent. En zo zeg ik in mijn praktijk wel eens, of als ik iets probeer uit te leggen: de gemiddelde gestreste manager weet dat die stress heeft. Misschien neemt hij ook nog wel waar dat zen ademhaling wat hoog zit en probeert dat dan bij momenten op wilskracht toch weer rustiger te krijgen, maar hij weet niet meer goed hoe die kan ontspannen. De gemiddelde gestreste manager, zou je kunnen zeggen, die is niet gegrond. Die is de verbinding kwijt met de grond onder zijn voeten, dus hij is maar steeds zichzelf aan het aanjagen. Als de gemiddelde gestreste manager op zen werk van A naar B gaat, dan is die onderweg bezig met wat die op B gaat doen, in plaats van dat gewoon hij effe loopt te lopen. Dus haptotherapie: bewustwording is één ding, maar dat de gestreste manager naar een modus kan komen, dat die, als hij naar A van B gaat, ook weer in staat is om gewoon te lopen, dat is de ondersteuning die de therapeut verder geeft.

Lizet: En eigenlijk komen er dan vooral mensen bij jou die bewust al zijn van het feit dat ze dus, als we even het voorbeeld nemen van de gestreste manager, dat die al gestrest is?

Carin: Ja.

Lizet: Dus eigenlijk, hij voelt,  of zij voelt dat het overloopt…

Carin: Iemand komt met een klacht. Een klacht is vaak de ingang naar een verandering.

5m50s: Welke klachten worden bij haptonomie behandeld?

Lizet: Zijn de klachten vaak dan lichamelijk? Of meer stress gerelateerd, meer psychisch?

Carin: Van alles wat. Net had ik iemand aan de telefoon en die zei: “Ik heb de laatste tijd zo veel meegemaakt en ik zit echt in een diepe verandering. Het gaat op zich goed, maar ik heb echt het gevoel dat ik nog veel meer in contact met mijn eigen lichaam zou kunnen zijn. Ik ben nu niet meer zo paniekerig en angstig, maar ik heb echt het gevoel dat ik dan nog meer rust zou kunnen vinden”. En dat is waar! Dat is een reden om naar een haptonoom te gaan. Een reden is ook dat je het in je hoofd al wel op een rijtje hebt, maar merkt “ja, ik krijg de verandering niet”. Dan zijn er blijkbaar meer niveaus nodig.

6m42 drie niveaus: hoofd, hart en buik

Lizet: En dan wat jij eigenlijk meer meepakt is het gevoelsniveau? Of zit er ook nog een ander niveau?

Carin: Je zou kunnen zeggen, je hebt in totaal drie niveaus: het hoofdniveau, het hartniveau en het buikniveau. Dan pakt de haptonoom, die praat natuurlijk ook, die steekt ook in op het hoofdniveau maar zal ook naar het hartniveau gaan en ook naar het buikniveau. En wat is dan buikniveau?

Lizet: Goeie vraag! Die wilde ik precies stellen.

Carin: Bij het hartniveau kunnen we ons nog wel wat voorstellen, dat gaat over het gevoel. Maar ja, het buikniveau is eigenlijk de bodem eronder. Kunnen voelen dat je grond onder je voeten hebt. Kunnen voelen dat je bestaansrecht hebt. Assertief kunnen zijn. In het lichaam wordt dat gekoppeld aan de verbinding met je bekkenbodem, met je benen, je buik,…

Lizet: Is dat dan ook het eerste wat er ingezet wordt bij haptonomie? Dat je naar je buik gaat en naar je benen gaat? Of is dat een verkeerde aanhaling?

Carin: In eerste instantie zal, afhankelijk van de vraag waar iemand mee komt, iemand ondersteund worden om meer het contact met het eigen lichaam terug te vinden. Dus vaak de antennes naar buiten doen werkt bij veel mensen best wel heel goed. Maar iemand die niet makkelijk naar ontspanning kan komen, die weet eigenlijk niet goed hoe die zen antennes naar ook binnen kan krijgen. Dus dat is vaak tijdens een traject het eerste waar je mee bezig bent. Je bent bezig met de lichaamsgebieden waar de spanning is opgeslagen, en soms uit zich dat in klachten waar pijn zit. Iemand met een schouder die vastzit ofzo. Dus je probeert dat er meer ontspanning in het lichaam terugkomt. Als er meer ontspanning terugkomt in het lichaam dan kun je, ja dit is dan een beetje vakjargon… maar dan vind iemand al meer gronding, die komt meer tot rust. Dus indirect ben je dan wel steeds bezig met benen en wat er bij het buikniveau hoort, maar dat kan ook zijn doordat je iemand z’n hoofd aanraakt.

9m13s: Welke mensen komen bij haptonomie?         

Lizet: Waar ik benieuwd naar was, of welke vraag ineens in me opkomt: je doet dit nu 23 jaar. Zie je verandering aan mensen die bij je komen? Zie je bijvoorbeeld dat stress meer is toegenomen? Minder is toegenomen? Dat er juist meer aandacht voor is? Dat het normaler wordt?

Carin: Ik geloof wel dat ten opzichte van vroeger mensen sneller de stap maken naar een lichaamsgericht werkend iemand. Dat er in heel de maatschappij meer bewustzijn is dat lichaam en geest verbonden zijn. Daarin vind ik het ook wel een mooie bijkomstigheid dat er veel meer wetenschappelijke onderbouwing is nu. Het is echt niet meer een zweverig vak, maar alles is wetenschappelijk ook aangetoond. Dat merk je ook in de traditionele GGZ dat het lichaam voortdurend vertrokken wordt in begeleiding. Dat vind ik heel positief. Dus de drempel is lager denk ik. Merk ik een verandering in mensen? Mensen komen wel uit allerlei bevolkingslagen waarbij toch wel… ik denk dat… hoe moet je dat nou zeggen? Mensen die op zich hun hersenen goed op een rijtje hebben… het lijkt dat dat ook juist wel mensen zijn die op een gegeven moment voelen “ik mis wat”. En die hebben zich misschien ook tot dusver al erg ontwikkeld op dat hoofdniveau door studie, verantwoordelijke baan, en misschien hebben ze nog wel verstandig gesport. Maar dat is allemaal wat anders dan dat ze eens stil hebben gestaan bij: “Wie ben ik nou, en wat ik doe, wil ik dat eigenlijk wel?” Ik heb wel de indruk dat er in het algemeen meer mensen komen die bewust in het leven staan, maar die willen nog wat extra.

Lizet: Een extra laag…

Carin: Ja. Die voelen dat er meer moet zijn, en daar gaan ze dan voor. En daarnaast komen er gewoon mensen met klachten.

11m39s: Is haptonomie wetenschappelijke onderbouwd?

Lizet: Je zei net “het is nu meer wetenschappelijk bewezen”. Heb je een voorbeeld ervan? Van wat nu meer onderzocht is dan 25 jaar geleden? En als je het niet weet, ook prima hoor.

Carin: Wat veel meer onderzocht is dan 25 jaar geleden, en dat was ook al wel gaande, maar het is allemaal verder uitgebouwd. Er zijn er meer die dat zijn gaan doen. Een aspect dat een traumatische ervaring die je hebt meegemaakt, die niet in dat moment, dat de omstandigheden daar waren dat je voldoende geruststellingen kon krijgen, dat blijft niet alleen zo bij je omdat je dat hebt je gemaakt en dat dat een akelige herinnering is. Het blijft misschien wel veel meer bij je omdat op het moment van het de traumatische herinnering, er een reflex was is je lichaam van schrik of van angst of van wat dan ook. En doordat je die reflex ergens in je lichaam hebt opgeslagen bepaalt dat je denken. Daar is veel meer onderbouwing voor nu, voor die ervaring. Daar is veel onderzoek naar gedaan: dat op het moment dat iemand de angst de angst die die toen kende, iemand had misschien toen effe de bibbers moeten kunnen hebben. Maar dat kon niet, want je moest sterk zijn in de omstandigheid. Dat op het moment dat iemand in een veilige setting dan alsnog die trilling kan toestaan in zichzelf, dan ontstaat er rust.

Lizet: Dat is eigenlijk wat ik in een andere podcast over TRE hoorde…

Carin: Ja. Diezelfde principes zijn een soort van oerprincipes die je via TRE kan benaderen, maar ook via ademtherapie of via haptonomie.

13m39s: Traumatherapie en ademhaling

Lizet: Naast dat je haptonoom bent, ben je ook docent bij het Atma, en daar ben je ook docent voor trauma…

Carin: …therapie.

Lizet: Traumatherapie. Is dat nog iets anders dan dat je bij haptonomie toepast? Is dat iets extra, of komt dat eigenlijk gewoon heel erg overeen?

Carin: Nou ja, in haptonomie bouw je natuurlijk op door specialisme en verregaande kennis om goed trauma te begeleiden. Dus die nieuwere methodes die je bij ons in de opleiding ziet, de haptonoom met meer ervaring heeft die methodes toegevoegd aan zijn pakketje.

Lizet: Je noemde het net ook ademwerk. Hoe belangrijk is ademhaling?

Carin: Ja, zonder adem leven we niet hé! [lacht]

Lizet: [lacht] Ook belangrijk! Ik zal het anders stellen! Hoe belangrijk is ademwerk of ademhaling binnen haptonomie of binnen trauma?

Carin: Het is één van de ingangen om naar goeie traumaverwerking te kunnen komen, of om stress te ontladen of om tot verandering te komen. Dat is een algemeen antwoord.

15m05s: Buikademhaling en verschillende karakters

Lizet: Ondertussen komt er een specifiekere vraag omhoog. Als je het over ademwerk hebt, je zei in het begin even van “mensen zijn gestrest en ze gaan op wilskracht”. Gaan ze dan hun best doen om bijvoorbeeld naar hun buik te ademen?

Carin: Ja!

Lizet: Maar dat is volgens mij niet hetgeen waarmee jij bedoelt dat dat werkend is?

Carin: Nee, dat zou vanzelf moeten gaan. Dat probeer je te bewerkstelligen, en dat doe je door ook wat naar de oorsprong van de stressreactie van iemand te gaan. Dat kan een trauma zijn. Op het moment dat daar ontlading kan komen, dan zal iemand niet meer zijn best hoeven te doen om in contact met zijn lichaam te zijn, maar dan is zijn ademhaling ook rustiger. Het zit allemaal aan elkaar vast.

Lizet: Ik vraag het omdat ik regelmatig mensen spreek die het vanuit hun hoofd willen doen. Maar ik heb nu toch een goeie ademhaling, ik adem toch naar mijn buik? Maar vervolgens heeft dat dan niet het gewenste effect voor hun. En eigenlijk hoor ik jou meer zeggen, ja ok, maar het gaat er ook over of er over de hele lijf en of er ontspanning is.

Carin: Ja, en het is heel belangrijk dat we onze wilskracht hebben, want sommige mensen komen bij ons omdat ze dat juist meer willen ontwikkelen. Maar er zijn ook mensen die dat eigenlijk te veel hebben, maar die weten niet goed hoe ze moeten ontspannen. Dus dan is het maar net wat voor karaktertype er in je praktijk komt en wat de beste ondersteuning is voor die persoon. De ander zou je juist willen leren activeren zodat die zich meer krachtig gaat voelen, en misschien, om de koppeling naar adem maken, zodat die steviger leert inademen. Terwijl die andere, die je ondersteunt om meer ontspannen en te verzachten, en eens een keer niet vooraan op de barricades te staan. En te leren ontspannen is uitademing, en misschien om eens emotie toe te staan.

17m25s: Tips om te ontspannen

Lizet: Als jij de luisteraars zou adviseren om meer te leren ontspannen, wat zou jij voor oefening voor thuis meegeven? Ze komen niet bij je in de praktijk, maar ze zijn gewoon thuis of op hun werk. Wat zou je tegen hen zeggen van nou, probeer dit eens…

Carin: Dan zou ik zeggen: begin eens met de woordjes “Heee, heee”. Omdat die twee woordjes heel banaal zijn en een beetje grappig, maar dat geeft al een ontspanning. Maar wat het in het lichaam doet is dat het je laat terugzakken naar meer dat buitenniveau. Dan kom je weer makkelijk in je ontspanning en van daaruit ga je de dingen weer doen. Een ander niveau als iemand in het moment een oplossing wil, een tip is dan van trek je even terug. Stap even uit de situatie en ga misschien even op de wc zitten, omdat je je daarmee weer kan hernemen. Op de wc lijkt het volgende me wat minder praktisch… maar stel, je zit in de auto en je moet iets spannends gaan doen: je constateert dat je adem wat omhoog gaat en ook gewoon dat je alleen maar denkt van “oeh, zou dit wel goed gaan…”, ga dan even op je beide handen zitten.

Lizet: In de auto is dat niet zo slim als je rijdt maar… [lacht]

Carin: Nee [lacht] Maar als je op de parkeerplaats staat hé [lacht] … anders komt het niet goed met de stress en dat is ook niet zo verstandig!

Lizet: Nee, duidelijk verschil!

Carin: Op de parkeerplaats dus! Leg je handen onder je eigen billen en je blijft een minuut of twee zo zitten. Dan vind je letterlijk en figuurlijk weer wat bodem. Vind je het nog steeds spannend? Nou, het is geen wondermiddel, maar het wordt net iets rustiger.

19m33s: Het verhaal van een klant

Lizet: Heb je misschien een voorbeeld van een klant waarbij jij een verandering ziet die komt door, of die mede is geïnitieerd door haptonomie? Als je geen klantverhaal wil delen is dat ook goed natuurlijk. Maar is er iets waarvan je denkt “oh wat tof” of “dat vind ik nou een mooi verhaal van diegene toen die hier kwam en toen die na zoveel sessies weer weg ging”?

Carin: Ja, ik heb wel een verhaal! Het gaat over een persoon, een vrouw met een best wel verantwoordelijke functie. Thuis heeft ze ook nog een paar kinderen, waaronder een tweeling, allemaal nog in de kleuterleeftijd. Een sterke vrouw, ook een vrouw op zich met plezier in het leven, maar ze kan niet goed meer ontspannen. Ook iemand met een grote sociale betrokkenheid. Ze is ook een hele intelligente vrouw, dus ze doet het allemaal goed. Ze merkt wel dat de laatste tijd haar levensvreugde wat minder is. Het woord verplichting of moeten komt wat te veel voor. Dus voor haar zijn we nu bezig met bewustwording van signalen die je hebt, die je voelt in je lichaam. Nou, zij constateerde vooral veel onrust. Zij constateerde toen we ermee aan de slag gingen, dat wanneer zij op de massagetafel lag en… ze lag op haar buik en mocht een hand op haar rug leggen… zij constateerde dat ze mijn hand veel makkelijker kon voelen dan dat ze haar eigen rug kon voelen. Daaraan kon zij koppelen dat haar antennes naar buiten het heel goed doen, maar dat ze zichzelf niet zo goed kon voelen. Daar zijn we vervolgens in de sessie mee bezig geweest, en ik heb haar als tip meegegeven om in de dingen van het leven af en toe stil te staan, in contact, voel ik mijn eigen rug ook nog? En dat brengt een bepaald proces op gang. Je zou kunnen zeggen, het contact met je eigen rug, dan voel je een stukje van jezelf. Zij constateerde hoe weinig zij eigenlijk überhaupt leunde. Zij had ook een hele goeie confrontatie met een assistente van haar… zij werken ook met mensen, en die assistente heeft een heel ander karakter dan zijzelf heeft. Die assistente zei dan steeds tegen de cliënt “doe eens effe dit, doe eens effe dat, doe eens effe sus…” en die bleef rustig zitten. Terwijl de cliënt die bij mij komt constateerde dat zij zich voortdurend aanpaste, zodat iedereen zich heel prettig en ondersteund voelde, maar zij was gesloopt aan het eind van de dag. Dus, door een stukje lichaamsbewustzijn er bij te nemen kunnen we komen naar een verandering.

23m12s: De antennes naar binnen en naar buiten doen

Lizet: Ik vind het mooi klinken, en vooral eigenlijk een soort eenvoud. De eenvoud van: “Ok, een hand op je rug. Wat voel je meer, wat voel je minder?”. En vervolgens wel de koppeling kunnen maken van: “Eigenlijk staan mijn antennes altijd naar buiten en voel ik mezelf eigenlijk heel weinig”.

Carin: Het is wel ook zo dat door dat haar antennes meer naar binnen komen te staan nu, komt ze toe aan stukjes verdriet voelen over dingen waar ze eerst niet aan toe kwam. Dus dat dat ook gebeurt, dat is natuurlijk nooit leuk. Maar het goeie daarvan is ook, dat eens de emotionele erkenning daar is, dan hoeft ze er niet meer op te letten de hele tijd of ze nou haar rug nog tegen de leuning voelt. Want dan heb je een stukje verwerking gedaan waardoor je meer in contact met jezelf komt. Maar de een kiest alleen voor het eerste deel van het spoor, en een ander voelt dat dit nog een goeie toevoeging is, of doet dat misschien een aantal jaren later nog eens, alles kan.

Lizet: Ja het is in ieder geval, wat ik vooral hoor, is je wordt je veel meer bewust als je antennes naar binnen gaan. Je wordt je meer bewust van je lijf, in dit geval eerder dan de rug, maar dan ook van gevoelens en emoties die er zitten.

Carin: Dingen die je hebt opgeslagen door het leven heen.

Lizet: En dat is eigenlijk, als ik dan weer terugga naar de koppeling met trauma zoals je zei… niet dat dat persé trauma hoeft te zijn… maar waar het vandaan kan komen. En wat toen eigenlijk in het lijf is opgeslagen en wat kans heeft om bij jou of ergens anders bij lichaamsgerichte therapie eruit kan komen, waardoor het je niet meer belast.

Carin: Ja!

25m18s: Haptonomie is meer dan de massagetafel

Lizet: Mooi! Heb jij nog dingen waarvan je denkt, hey dat hebben we nog helemaal niet benoemd over haptonomie wat ik nog wel heel graag wil zeggen?

Carin: Oh, vast! [lacht]

Lizet: [lacht] Nou dan wachten we even.

Carin: Nou, het is al wel ter sprake gekomen, maar haptonomie… veel kan zich vertalen in iets waardoor je iemand zal vragen van “kom maar op de massagetafel liggen”. Aanraking is dan een manier zodat iemand meer contact met het lichaam kan krijgen en meer kan voelen wat daar nou eigenlijk allemaal in opgeslagen ligt. Maar haptonomie is ook wel allerlei dingen vertalen naar lichaamsgerichte ervaringen. Dus, het betekent niet alleen maar: “Ga maar liggen, op die manier gaan we werken”. Maar het is ook wel: “Hoe beweeg je nou door een ruimte? Hoe neem je ruimte in?” Bepaalde ervaringsoefeningen aanreiken, bijvoorbeeld kunnen gaan voelen waar de grenzen liggen en hoe je dat eigenlijk voelt in het lichaam.

Lizet: Het kan op de bank, het kan in een ruimte zijn, het kan naar mijn eigen ervaring zijn dat je allebei zit en dat de vragen vooral gaan over wat je voelt. En dan hoef je niet altijd te liggen of te bewegen, maar dan is het zelf met je interne aandacht naar binnen gaan.

Carin: Ja!

Lizet: Mooi!

Carin: Heel mooi!

27m00s : einde

Lizet: Dankjewel! En voor de luisteraars: wil je meerdere podcasts horen, dan kan je op de website kijken Bylizet.nl. daar vind je nog meer andere body- en mindmethodes. Tot ziens!

Nieuwsgierig naar meerdere podcast van Lizet? Check deze pagina.